اساسی‌سازی نهاد خانواده: مطالعه تطبیقی جایگاه خانواده در قوانین اساسی کشورهای اسلامی و اروپایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 کارشناس ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22034/ijwf.2024.18614.2268

چکیده

در قوانین اساسی برخی کشورها اصل مستقلی بر موضوع خانواده و لزوم حمایت دولت از نهاد خانواده اختصاص داده شده است. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت قانون‌گذاران به موضوع خانواده است. در دو دهه گذشته قانون اساسی به‌طور فزآینده‌ای در حل و فصل مسائل حقوق خانواده نقش ایفا کرده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی این مسئله که نهاد خانواده در قوانین اساسی کشورهای غربی و اسلامی چگونه تدوین و قانونگذاری شده است، انجام شد. بدین‌منظور، قانون اساسی برخی کشورهای اروپایی و کشورهای مسلمان شامل هشت کشور اروپایی (آلمان، اسپانیا، پرتغال، لهستان، سوئیس، یونان، کرواسی) و هشت کشور مسلمان (کویت، سوریه، عربستان، بحرین، مصر، پاکستان، افغانستان) به‌شیوه تحلیلی- اسنادی با تأکید بر تطبیق قوانین بررسی شد. نتایج نشان داد اگرچه تشکیل و اداره خانواده یکی از مسائل مربوط به روابط شخصی و خصوصی افراد است، چون خانواده واحد بنیادین جامعه و محلی است این نهاد اهمیت ویژه‌ای برای قانون‌گذاران داشته است، تاجایی‌که از دایره روابط خصوصی اشخاص خارج و به حوزه حقوق عمومی وارد شده است. نتایج و دستاورد پژوهش حاضر می‌تواند مورد توجه مقنن و نهاد پاسدار قانون اساسی در ایران (شورای نگهبان) و سایر کشورها قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Constitutionalization of the Family: A Comparative Study of the Family Position in the Constitutions of Islamic and European Countries

نویسندگان [English]

  • ali mashhadi 1
  • Mina Mousavi 2
1 Associate Professor, Department of Public and International Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran.
2 M.A. in Public Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

In the constitutions of some countries, an independent principle has been dedicated to the issue of the family and the need for the state to support the family. This indicates the importance that legislators attach to the issue of the family. In the past two decades, the constitution has increasingly played a role in resolving family law issues. The current study was conducted with the aim of examining how the family has been formulated and legislated in the constitutions of Western and Islamic countries; thus, the constitutions of some European and Muslim countries, including eight European countries (Germany, Spain, Portugal, Poland, Switzerland, Greece, Croatia) and eight Muslim countries (Kuwait, Syria, Saudi Arabia, Bahrain, Egypt, Pakistan, Afghanistan), were examined in an analytical-documentary manner with an emphasis on the compatibility of laws. The results showed that although the formation and management of the family is one of the issues related to the personal and private relations of individuals, since the family is the fundamental unit of society and the locality, it has had a special importance for legislators of constitutions to the extent that it has left the circle of private relations of individuals and entered the field of public law. The results and achievements of this study can be of interest to the legislators and the constitutional guardianship body in Iran (Guardian Council) and other countries.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • family
  • constitution
  • constitutionalization
  • Islamic countries
  • European countries

مراجع

  1. پهوانی، الهام.، و محمود، گلستانی (1393). جنبش جانبداری از حقوق زنان در ایران و جهان. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری انتشاراتی نگاه بینه.
  2. تقی‌زاده دوغیکلا، جواد (1383). مسئله اساسی‌سازی نظم حقوقی. نشریه پژوهش‌های حقوقی شهردانش، 11، 122-169.
  3. حقیقی، معصومه (1395). حقوق فرهنگی زنان در اسناد بین‌المللی و منطقه‌ای قم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل. دانشکده حقوق دانشگاه قم.
  4. شریعتی، الهام.، بهرامی، لیلا.، و صفدرزاده، سیده فائزه (1402). تحلیلی بر اصل 10 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و انطباق شاخص‌های آن با قوانین ناظر بر خانواده. نشریه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 1، 533- 555.
  5. صبوحی، زهرا (1393). حمایت از نهاد خانواده در اسناد و رویه‌های بین‌المللی. پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل. دانشکده حقوق دانشگاه قم.
  6. عبداللهی، حامد.، و ولی، رستمی (1395). عملکرد دولت‌های جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدرال آلمان در حمایت از خانواده. نشریه اندیشه‌های حقوق عمومی، 5(2)، 39- 54.
  7. عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه.، و عاطفه، ذبیحی بیدگی (1397). مبانی حقوق خانواده در اسلام و غرب. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
  8. فرهنگی، محمدحسین.، روشن، محمد.، و میرزایی امیرآبادی، محمدعلی (1393). بررسی حقوق خانواده در پرتو اصول قانون اساسی. دانشگاه آزاد اسلامی-دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
  9. قاضی شریعت‌پناهی، سید ابوالفضل (1388). بایسته‌های حقوق اساسی. تهران: نشر میزان.
  10. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر (1388). تکثر و تنوع هنجاری در حقوق اساسی فرانسه. نشریه تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 50، 324- 348.
  11. لانتسل، زینب (1398). بررسی و نقد کنواسیون رفع تبعیض علیه زنان با رویکرد دینی و فلسفی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه. دانشگاه قم.
  12. محمدزاده اصل، محمد (1395). تحکیم نهاد خانواده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با رویکرد تحقق حقوق شهروندی. همایش ملی تبیین حقوق شهروندی (دوره2). جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی.
  13. مرادخانی، فردین (1397). بررسی مفهوم رویه‌های اساسی در حقوق اساسی. نشریه مطالعات حقوقی، 30(4)، 99- 127.
  14. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1398). سیاست‌ها و ساختار سیاست‌گذاری زنان و خانواده در سایر کشورها. آلمان. کد موضوعی 270 شماره مسلسل 16399.
  15. مشهدی، علی (1393)، اساسی‌سازی ماهوی حق بر محیط زیست در حقوق ایران و فرانسه. نشریه حقوق تطبیقی، 2، 559- 580.
  16. مکارم شیرازی، ناصر (1380). مجموعه مقالات دفاع از حقوق زنان. قم: مؤسسه فرهنگی طه.

  17. Lynnd, w. (2010) The constitution of Marriage. and the constitutions of nations. university of San Francisco law review, 45, 437- 480.
  18. Afghanistan constitution. (2004). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  19. Bahrain constitution (2002, 2017). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  20. Croatia constitution (1991, 2013). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  21. EGYPT constitution (2014, 2019). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  22. Germany constitution (1949, 2014). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  23. Greece constitution (1975, 2008). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  24. Italy constitution (1975, 2012). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  25. Kuwait constitution (1962, 1992). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  26. Maktabi, R. (2016). Female citizenship and family law in Kuwait and Qatar: Globalization and pressures for reform in two rentier states. Nidaba, 1(1), 20- 34.
  27. Mcclain, L. (2006). Family constitutions and the (new) constitution of the family. Fordham Low Review, 75(2). Available at: https://ir.lawnet.fordham.edu/flr/vol75/iss2/19
  28. Millard, É. (2005). Le droit constitutionnel de la famille. Code civil et constitution, 65- 81, halshs-00126007.
  29. Pakistan constitution (1937, 2002, rev 2018). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  30. Pariscilla, l., & Bruscilla, s. (2021). constitutional provisions and women’s rights: A Comparative study of Advocacy in Argentina. Chile. Botswana and South AFRICA. 881- 830. Available at: https://www.wpsanet.org/papers/docs/WPSA-2016-Lambert-Scribner-2016.pdf.
  31. Poland constitution (1997, 2009). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  32. Portugal constitution (1976, 2005). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  33. Rabo, A. (2016). Syrian transnational families and family law. In From transnational relations to transnational laws. Oxford: Routledg
  34. Saudi Arabia constitution (1992, 2013). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  35. Sayn, I. (2019). La constitutionnalisation du droit de la famille. Actualidad jurídica iberoamericana, 10, 474- 495.
  36. Spain constitution (1978, 2011). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.
  37. Switzerland constitution (1999, 2014). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.

Syrian Arab republic constitution (2012, 2017 Draft). Available at<https://www.constituteproject.org/countries> last visited: 2024/5/11.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار