واکاوی تقابل دو رویکرد تکریم و تحقیر زن در کتب تفسیری تسنیم و مفاتیح الغیب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

10.22034/ijwf.2024.18441.2256

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی دو رویکرد تکریم و تحقیر زن در کتب تفسیری تسنیم و مفاتیح‌الغیب انجام شد و به این سؤال که کدام رویکرد تفسیری با مراد قرآن در منزلت زن انطباق بیشتری دارد، پاسخ داد. براین­اساس با این پیش‌فرض که برخی خوانش‌ها از متون دینی در سمت­ وسو‌ دادن به تلقی‌های بدبینانه از اسلام در مورد زنان مؤثر است، دیدگاه‌های تفسیری فخر رازی در تفسیر مفاتیح‌الغیب و دیدگاه‌های آیت‌الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم در محورهای شخصیت، حقوق خانوادگی، حقوق اجتماعی و حقوق مالی زن به‌روش تحلیلی- اسنادی با رویکرد تطبیقی بررسی شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که مشی فقهی و کلامی، روش بهره‌گیری از روایات و تحولات عصر این دو مفسر در شکل‌گیری نگرش آنها و تفسیر آیات مرتبط با منزلت زنان مؤثر بوده است و نگرش تحقیرآمیز فخر رازی به زن، نه‌فقط نظر اسلام نیست بلکه مورد نقد آیت‌الله جوادی آملی قرار گرفته است و اندیشمندان متعددی از اهل‌سنت نیز آن را به چالش کشیده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study on the Contrast of Two Approaches of Honoring and Despising Women in the Interpretive Books of Tasnim and Mafatih al-Ghaib

نویسندگان [English]

  • seyyed hosain olyanasab 1
  • mohammad mahdavi 1
  • Maryam Atri khatibi 2
1 Associate Professor, Department of Islamic Knowledge, Faculty of Theology and Islamic Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 M.A. in Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

This research aimed to examine two approaches of honoring and despising women in the interpretive books of Tasnim and Mafatih al-Ghaib, and to answer the question of which interpretive approach is more consistent with the intention of Quran regarding the status of women; thus, with the assumption that some readings of religious texts are effective in leading to pessimistic perceptions of Islam regarding women, the interpretive views of Fakhr Razi in the interpretation of Mafatih al-Ghaib and the views of Ayatollah Javadi Amoli in the interpretation of Tasnim were examined using a comparative analytical-documentary method in the areas of personality, family rights, social rights, and financial rights of women. The findings of the research showed that the jurisprudential and theological approach, the method of utilizing the narratives, and the changes of the era of these two commentators were effective on shaping their attitude and interpreting the verses related to the status of women, and that Fakhr Razi's derogatory attitude toward women is not only not the opinion of Islam, but has also been criticized by Ayatollah Javadi Amoli, and numerous Sunni scholars have also challenged it.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • status of women in interpretive books
  • honoring women in interpretive books
  • despising women in interpretive books
  • the Holy Quran
  • Fakhr Razi
  • Javadi Amoli
  1. *قرآن کریم (۱۳۹۰). مترجم: فولادوند، محمدمهدی. قم: انتشارات نشتا.

    1. ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمنبن علی (۱۴۲۲ه.ق). زاد المسیر فی علم التفسیر. بیروت: دارالکتاب‌ العربی.
    2. ابن‌فارس، احمد (۱۳۹۹). معجم مقاییس اللغه. بیروت: دارالفکر.
    3. اسلامی‌، محمدرضا (۱۳۸۹). آشنایی‌ با حقوق زن در قرآن. گرگان: انتشارات‌ فراغی. ‌
    4. انجمن کتاب مقدس (۱۳۶۶). کتاب مقدس. مترجم: هزاره نو. ایلام: انتشارات ایلام.
    5. انصاری، محمدعلی (1392). زن از منظر قرآن. تهران: بیان هدایت نور.
    6. بخاری، محمدبن اسماعیل (1382). صحیح بخاری. زاهدان: حرمین.
    7. توانا، اکرم (1392). بررسی آیات حقوق زن در تفاسیر مفاتیح‌الغیب و المنار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت‌معلم تهران. دانشکده ادبیات و زبانه‌ای خارجی.
    8. جوادی‌ آملی‌، عبداﷲ (۱۳۸۳). زن در آینه‌ جلال و جمال. قم: اسراء.
    9. جوادی‌ آملی‌، عبداﷲ (۱۳۸۸). تفسیر تسنیم. قم: نشر اسراء‌.
    10. حسینی، سید ابراهیم (1396). منزلت و حقوق زن. تهران: کانون اندیشه جوان.
    11. حکمت‌نیا، محمود (١٣٩٠). حقوق زن و خانواده. تهران: پژوهشگاه فرهنگ‌ و اندیشه‌ اسلامی‌.
    12. الخالدی، صلاح عبدالفتاح (۱۴۲۲ه.ق). التفسیر الموضوعی بین النظریه و التطبیق. عمان: دار‌النفائس.
    13. رازی‌، فخرالدین‌ ابوعبداﷲ محمدبن‌ عمر (۱۴۲۰ه.ق). مفاتیح‌ الغیب‌. بیروت: دار‌احیاء التراث الاسلامی‌.
    14. رشیدرضا، محمد (۱۴۱۴ه.ق). تفسیر المنار. بیروت: دار‌المعرفه.
    15. شکربیگی، عالیه (1384). بررسی جایگاه و منزلت زن در قرآن. مجموعه مقالات همایش ضرورت گسترش مفاهیم قرآن کریم. تهران.
    16. طباطبایی‌، محمدحسین (١٣٧٤). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    17. طبری‌، ابوجعفر محمدبن‌ جریر (۱۴۱۲ه.ق). جامع‌‌البیان فی ‌تفسیر القرآن. بیروت: دار‌المعرفه.
    18. فلاحی قمی، محمد.، و علیزاده، مریم (1397). ملاک فضیلت و ارزشمندی زن از منظر علامه طباطبایی و فخر رازی. نشریه مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث، ۶(۱۰)، ۳۵-۶۳.
    19. فیومی، احمدبن محمد (۱۳۹۶). مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. تهران: طلیعه نور.
    20. مطهری‌، مرتضی (۱۳۵۷). نظام حقوق زن در اسلام. قم: صدرا.
    21. معرفت‌، محمدهادی (۱۳۸۸). تفسیر و مفسران. مترجم:‌‌ خیاط، علی. قم: تمهید.
    22. موسوی‌خمینی، روح‌الله (۱۳۸۱). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    23. همایونی، علویه (1377). زن مظهر خلاقیت الله. قم: دفتر انتشارات اسلامی.