بررسی ارتباط «معرفت و جنسیت» در معرفت شناسی فمینیستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فلسفه اسلامی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

چکیده

معرفت شناسی فمینیستی حاصل واکاوی دخالت عنصر«جنسیت» در فرایند معرفت است. آموزه های حاکم بر جریانات ساختارگرایی، پساساختارگرایی و پست مدرنیسم، بسترساز و الهام بخش فمینیست ها در تنسیق اصول معرفت شناسی فمینیستی است. این نوشتار، پس از پاسخ گویی به این سؤال که در معرفت شناسی فمینیستی، جنسیت چه تأثیری در معرفت دارد، به بررسی و نقد نظریات معرفت شناختی فمینیستی با تکیه بر مبانی معرفت شناختی فلسفه اسلامی پرداخته است. رویکرد سلبی و انتقادی، و رویکرد ایجابی و اثباتی، دو رویکرد موجود در معرفت شناسی فمینیستی است. در رویکرد سلبی، فمینیست ها قائل به تأثیر نگاه و منافع مردانه در علوم کنونی و مردانگی دانش و لزوم تولید علم زنانه شدند و در بخش ایجابی معرفت شناختی فمینیستی، اصول معرفت شناختی حاکم بر علم زنانه توسط فمینیست ها تبیین شد. پژوهش حاضر پس از بیان این دو رویکرد، به شیوه توصیفی، مشکلات علم فمینیستی و گرفتاری معرفت شناسی فمینیستی در باتلاق نسبیت گرایی را بیان نمود. سپس نسبیت گرایی که مبنای معرفت شناسی فمینیستی است بارویکرد فلسفه اسلامی نقد شد. وجود بدیهیات و بداهت شناخت آنها، نفی مادیت علم و اثبات تجرد آن، شالوده نسبیت گرایی را در هم می شکند، در نتیجه تأثیر فاعل شناسا در فرایند معرفت، نه به عنوان سازنده معرفت بلکه به عنوان دریچه ای متمایز به حقیقت که مکمل افق های دیگر معرفتی است، بیانگر نقش جنسیت در معرفت است. طبق این تحلیل، هرچند جنسیت می تواند افق های جدیدی را فراروی علم بگشاید، این افق ها متناقض و مقابل هم نخواهند بود. این نتیجه به معنای خط بطلانی بر ادعا و آرمان معرفت شناختی فمینیستی مبنی بر مردانگی دانش و تدوین علم زنانه خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Investigation into the Relationship between Knowledge and Gender from the Viewpoint of Feminist Epistemology

نویسنده [English]

  • narjes rodgar
Assistant Professor of Islamic Philosophy, Faculty Member of Islamic Philosophy and Kalam, Al-Mustafa International University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The feminist epistemology is the result of examining the element of gender in the process of knowledge. The dominant teachings in structuralism, post-structuralism, and post-modernism inspire the feminists to put in order the principles of feminist epistemology. This article answers the question of what effect the gender has on the knowledge from the viewpoint of feminist epistemology and then reviews and criticizes the theories of feminist epistemology with an emphasis on the epistemological foundations of Islamic philosophy. The negative/critical and positive approaches are two current approaches in the feminist epistemology. According to the negative approach, the feminists believe that there is a kind of masculine view and advantage in the current knowledge and they want to create a feminine knowledge. Based on the positive approach, the feminists explain the epistemological principles which are dominant in the feminine knowledge. This article, after describing these two approaches, explains in a descriptive manner the problems of feminist knowledge and the suffering of feminist epistemology in the quagmire of relativism. Then, it criticizes the relativism, which is the foundation of feminist epistemology, from the viewpoint of Islamic philosophy. The axioms and improvisation of their knowledge, the denial of the materiality of knowledge and the proof of its abstraction, all, break the foundation of relativism. As a result, the influence of the agent in the process of knowledge, not as a creator of knowledge, but as a different window towards the truth, which complements other epistemic horizons, expresses the role of gender in the knowledge. According to this analysis, although the gender can open the new horizons towards the knowledge, these horizons are not contradictory. This result disproves the claim and ideology of feminist epistemology that the knowledge is masculine and a feminine knowledge should be created.

کلیدواژه‌ها [English]

  • knowledge
  • gender
  • feminism
  • epistemology
  • relativism

مراجع

1)      ابوت ووالاس ، جامعه شناسی زنان، م. منیژه نجم عراقی، تهران: نی ، 1380.
2)      آپیگنانزی وکارات، پسامدرنیسم ، قدم اول، م. فاطمه جلالی سعادت،تهران :نشر شیرازه،1380.
3)      باقری، خسرو،مبانی فلسفی فمینیسم،ویراسته ناصرالدین علی تقویان،تهران :سحاب، 1382.
4)      بوردو، سوزان ، مذکر سازی دکارتی اندیشه،م.تورج قره گزلی،ویراسته عبدالکریم رشیدیان،تهران: نی ، 1381.
5)      پارسانیا، حمید ، علم و فلسفه ،تهران: موسسه دانش و فرهنگ معاصر، 1379.
6)      ریتزر، جورج، نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر،م .محسن ثلاثی ،چ 2، تهران، علمی ـ فرهنگی ، 1374.
7)      زیبایی نژاد، محمد رضا ، فمینیسم و دانشهای فمینیستی،قم ، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1381.
8)      ساراپ،مادن ، راهنمایی مقدماتی برپساساختارگرایی وپسامدرنیسم،م.محمد رضا تاجیک،تهران ،نی،1382.
9)      سیم ووان لون،نظریه انتقادی قدم اول،م. پیام یزدانجو،تهران،شیرازه ،1383.
10)   شاهنده، نوشین ، زن در تفکرنیچه ، تهران ، قصیده سرا ، 1382.
11)   طباطبایی ،محمد حسین ، اصول فلسفه و روش رئالیسم، انتشارات صدرا ، 1370.
12)   طباطبایی، ــــــــــــــــــ ، بدایه الحکمه ، موسسه نشر اسلامی ، 1419.
13)   علاسوند،فریبا، زنان و حقوق برابر،تهران : شورای فرهنگی ـ اجتماعی زنان، 1382.
14)   کامپانی ، کریستین ، تاریخ فلسفه در قرن بیستم، م . باقرپرهام،تهران : نشرآگاه ، 1380.
15)   کد، لورین ، معرفت شناسی و فمینیسم،م. فاطمه مینایی ،ماهنامه تخصصی قائد،ش 1 ، 1382.
16)   کرایب، یان ، نظریه های مدرن در جامعه شناسی از پارسونز تا هابرماس،م. محبوبه مهاجر،تهران ، سروش ،1378.
17)   کهون، از مدرنیسم تا پست مدرنیسم، ویراسته عبدالکریم رشیدیان، تهران ، نی ، 1381.
18)   لچت،جان،پنجاه متفکر بزرگ معاصر؛از ساختارگرایی تا پسامدرنیته ، م. محسن حکیمی، تهران، خجسته ، 1377.
19)   لوید، ژنویو،عقل مذکر،مردانگی و زنانگی در فلسفه غربفم. محبوبه مهاجر،تهران ؛ نی ، 1381.
20)   مشیرزاده، حمیرا، از جنبش تا نظریه اجتماعی ؛تاریخ دوقرن فمینیسم ، تهران : شیرازه ، 1381.
21)   مولکی، مایکل ، علم و جامعه شناسی معرفت ، م. حسین کچوییان ،تهران : نشر نی ، چ 1، 1376.
22)   هام مگی و سارا گمبل ، فرهنگ نظریه های فمینیستی،م. فیروزه مهاجر،تهران ، توسعه ، 1382.
23)   ویلفورد، ریک، فمینیسم ، مقدمه ای برای ایدئولوژیهای سیاسی،م. قائد،تهران ، مرکز ، 1375.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار