ارزیابی آراء آلوسی درباره شخصیت حضرت زهرا (س)در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران. (نویسنده مسئول)

2 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

همواره یکی از مسائل مهم در قرآن، توجه به شخصیت و جایگاه اهل‌بیت (ع) است. با توجه به اینکه حضرت زهرا (س)  نیز  یکی از اهل‌بیت پیامبر(ص) است و باتوجه به ویژگی­های مهم شخصیتی ایشان، جایگاه خاصی نزد قرآن­پژوهان دارد. مقاله حاضر با هدف بررسی آراء آلوسی درباره شخصیت حضرت زهرا(س) در قرآن، با استخراج آیات نازله در شأن آن حضرت و بهره­گیری از روش تحلیلی- توصیفی، شخصیت ایشان را در تفسیر روح المعانی مورد واکاوی قرار داد. منابع مورد استفاده در این تحقیق در محدوده سال­های 1402 الی 1434 هجری قمری است. طی مطالعات صورت­گرفته و جستجو در نشریات و پایگاه­های اطلاع­رسانی توسط محقق، اثر پژوهشی که موضوع مورد مطالعه پژوهش حاضر را بررسی کرده باشد، یافت نشد. محقق در پژوهش حاضر به این نتیجه دست یافت که آلوسی در تصویرپردازی شخصیت حضرت زهرا (س) دچار تذبذب و سرگردانی شده است. وی شخصیت حضرت زهرا(س) را در تفسیر برخی از آیات با الفاظی همچون «دارای حرمت، همراهی با پیامبر(ص) در روز مباهله و برترین زن جهان» دارای فضیلت معرفی کرده است، در مواردی دیگر، آن بزرگوار را «غیر معصوم و طلبکار ناحقّ» نشان داده است، در پاره­ای تردید کرده و در برخی آیات نیز خود دچار تردید شده است. دراین میان، وی در توضیح بسیاری از آیات مربوط به حضرت زهرا (س)، هیچ­گونه سخنی (در نفی یا اثبات حضرت زهرا(س)) ذکر نکرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Alusi's Opinions about the Hazrat Zahra's Personality from the Viewpoint of the Quran

نویسندگان [English]

  • Khadijeh Faryadres 1
  • Zohreh Akhavan Moghadam 2
  • Mohsen Faryadres 3
1 Ph.D. Student in Quran and Hadith Sciences, Arak University, Arak, Iran. (Corresponding Author)
2 Assistant Professor of University of Holy Quran Sciences and Knowledge, Tehran, Iran.
3 Ph.D. Student in Quran and Hadith Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the most important issues in the Quran is to pay attention to the Ahl al-Bayt's personality and position. Hazrat Zahra, who is one of the family of the Prophet Mohammad, has a special position among the scholars studying the Quran because of her important personality traits. In this research, first, the Alusi's opinions about the Hazrat Zahra's personality from the viewpoint of the Quran, in the book of Interpretation of Rouh al-Ma'ani, were reviewed. After that, the Quranic verses related to the Hazrat Zahra's personality were extracted. Then, the gathered data were analyzed by an analytical-descriptive method. The references, studied in this research, were between the years 1402 and 1434 AH. The researcher did not find the same study after seeking papers and articles in journals and scientific databases. In this research, the researcher concluded that Alusi became confused in imagining the Hazrat Zahra's personality. In the interpretation of some verses, he introduced Hazrat Zahra as a virtuous woman in the form of words such as "a respectable woman", "a companion to the Prophet Mohammad on the Day of Mobaheleh", and "the supreme woman of the world". In interpretation of some other verses, he introduced her as both a guilty woman and a woman demanding wrong things. In addition, Alusi, sometimes, was in doubt about the Hazrat Zahra's personality. Meanwhile, he did not say anything (negative or positive) about the most verses related to Hazrat Zahra.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Hazrat Zahra
  • Ahl al-Bayt
  • verse of Tathir
  • verse of Mobaheleh
  • Alusi
  • Rouh al-Ma'ani

مراجع

  1.  قرآن کریم (1372). مترجم: فولادوند، محمدمهدی. قم: چاپخانه بزرگ قرآن کریم.

    1. ابوالفتوح رازى، حسین­بن­على‏ (1408 ).‏ روض الجنان و روح­الجنان فى تفسیرالقرآن. مشهد: بنیاد پژوهش­هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
    2. اخوان مقدم، زهره (1392). آیه تطهیر در آینه شعر عرب. تهران: انتشارات نبأ.
    3. استرآبادى، على (1409). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة. ‏قم:‏ جماعة المدرسین.
    4. آلوسى، محمود (1415 ). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏. بیروت‏: دارالکتب العلمیه.
    5. بحرانى، هاشم‏ ( 1416 )‏. البرهان فى تفسیر القرآن‏. تهران‏: بنیاد بعثت‏.
    6. بشوی، محمد یعقوب (1386). شخصیت حضرت زهرا (س)  در قرآن از منظر منابع اهل سنت. نشریه پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، 21، 115-144.
    7. بشوی، محمد یعقوب (1387). شخصیت حضرت زهرا (س)  در قرآن از منظر تفاسیر اهل سنت. نشریه پیام،88، 57-90.
    8. بغوى، حسین (1420). معالم التنزیل فى تفسیرالقرآن.‏ محقق: عبدالرزاق المهدى.‏ بیروت‏: داراحیاء التراث العربى.
    9. بیضاوى، عبدالله بن عمر (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت:‏ دارإحیاء التراث العربی‏.
    10. ترمذی، محمد بن عیسی (1403). سنن ترمذی.  بیروت: دارالفکر.
    11. ثعلبى‌نیشابورى، ابواسحاق (‏1422). ‏الکشف و البیان عن تفسیرالقرآن‏. بیروت‏: دارإحیاءالتراث العربی‏.
    12. جوادی آملی، عبدالله (1390). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
    13. جوادی آملی، عبدالله (بی­تا). سروش هدایت، قم: اسراء.
    14. حسکانى، عبیدالله­بن­احمد (1411). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل‏. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
    15. حسن وندی، محسن.، و اکبرنژاد،  مهدی (1390).  بررسی و نقد دیدگاه آلوسی در مورد آیه تطهیر. کتاب قیم، 111-128.
    16. رحمانى همدانى، احمد (1378). فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی‏. تهران: منیر.
    17. زمخشرى،  محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏. بیروت:‏ دارالکتاب العربی.
    18. سیوطى، جلال الدین (1421).  الإتقان فی علوم القرآن‏. بیروت‏: دارالکتاب العربی.
    19. سیوطى، جلال­الدین (1404).  الدرالمنثور فى تفسیر المأثور. قم‏: کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى.
    20. طباطبایى، محمدحسین (1417). المیزان فى تفسیر القرآن‏. قم‏: دفتر انتشارات اسلامى.
    21. طبرسى، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏. تهران‏: ناصر خسرو.
    22. عروسى حویزى، على بن جمعه‏ (1415).  نور الثقلین‏. قم‏: اسماعیلیان.
    23. فخر رازی، ابوعبدالله (1420). مفاتیح الغیب. بیروت: دارإحیاء التّراث العربی.
    24. قاسم­پور،  محسن (1389). بررسی دیدگاه آلوسی در آیه مباهله از منظر مفسران شیعه. نشریه علوم قرآن و حدیث، 84، 113-136.
    25. قمى مشهدى، محمدبن محمدرضا (1368). کنز الدقائق و بحرالغرائب‏. تهران: ‏سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
    26. مجلسى، محمدباقر (1403). ‏ بحار الأنوار. بیروت‏: دارإحیاء التراث العربی.
    27. مسلم، ابن حجاج نیشابوری (بی­تا). صحیح مسلم. بیروت: دارالأفاق الجدیده.
    28. معارف، مجید (1387).  سیمای حضرت زهرا(ع) در روایات اهل تسنن. نشریه مطالعات راهبردی زنان، 39، 35-67.
    29. معارف، مجید (1391). شخصیت­شناسی حضرت فاطمه زهرا(ع) بر پایه کتاب و سنت. تهران: پژوهشکده حج و زیارت.
    30. مکارم شیرازى،  ناصر (1374).  تفسیر نمونه‏. تهران:‏ دارالکتب الإسلامیة.
    31. مکارم شیرازى،  ناصر (1377). پیام قرآن. تهران:‏ دارالکتب الإسلامیة.
    32. موسوى همدانى، محمدباقر (1374). ترجمه تفسیر المیزان‏. قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏.

    33. نوروزی، رضا.، و دوست محمدی، میثم (1394). نقد و بررسی دیدگاه آلوسی در تبیین اراده تکوینی در آیه تطهیر. نشریه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، 27، 155- 173.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار