جایگاه و نقش مبانی و قواعد فقهی در تعیین حقوق سیاسی زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق عمومی، عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران.

چکیده

به دلیل ابتنای حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران بر مبانی فقهی شریعت اسلام، فهم و تفسیر بایسته حقوق سیاسی- اجتماعی زنان نیازمند شناخت مبانی فقهی آن است. از دلایلی که درباره گستره حقوق سیاسی زنان بدان استناد می­شود، قواعد فقهی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه و نقش مبانی و قواعد فقهی در تعیین حقوق سیاسی زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران به­روش توصیفی و تحلیلی انجام شد. با توجه به تعدد مبانی و قواعد فقهی قابل استناد در این موضوع، این پژوهش ضمن بررسی تأثیر هر کدام از قواعد فقهی در فهم و تفسیر اصول حقوقی، بدین پرسش پاسخ داد که قاعده مبنایی در بهره­مندی زنان از حقوق سیاسی در موارد ابهام یا سکوت ادله شرعی چیست و جایگاه و نقش هر یک از این قواعد کلی در تحلیل اصول قانونی چگونه است؟ بسیاری از نظریات فقهی با تکیه بر اصل عدم ولایت، به تضییق دامنه حقوق سیاسی زنان در تصدی مناصب ولایی حکم داده­اند. درحالی­که با توجه به اصول و قواعدی مثل اباحه، مساوات، اشتراک و عدالت که در اصول مختلف قانون اساسی، سیاستگذاری­ها و اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران بدان اشاره و تأکید شده است، در نظام جمهوری اسلامی ایران مبنای توسعه­ای در حقوق سیاسی زنان در نظر گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of Jurisprudential Fundamentals and Rules in Determining Women's Political Rights in the Islamic Republic of Iran

نویسنده [English]

  • Seyedeh Fatemeh Faghihi
Assistant Professor of Public Law, Faculty Member of Hazrat-e Masoumeh University, Qom, Iran.
چکیده [English]

In order to have a proper understanding and explanation of women's social-political rights, it is needed to know its jurisprudential fundamentals, because Iranian constitutional law is based on Islamic jurisprudential fundamentals. Jurisprudential rules are the reasons cited for the scope of women's political rights. The present study was conducted with the aim of investigating the role of jurisprudential fundamentals and rules in determining women's political rights in the Islamic Republic of Iran and with the help of a descriptive-analytical method. Due to the numerous citable jurisprudential fundamentals and rules, this study tried to examine the effect of each jurisprudential rule on understanding and explaining legal principles and respond to these questions: What is a basic rule with which women can have political rights when there are not any religious reasons in that case? What is the role of each of these general rules in analyzing legal principles? Based on the principle of non-guardianship, many jurisprudential theories rule on reducing the scope of women's political rights in assuming guardianship-related positions; while, according to some principles, such as permission, equality, sharing, and justice, mentioned in the Islamic Republic of Iran's Constitution, policies, and high priority documents, the extension of scope of women's political rights are emphasized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • jurisprudential rule
  • political rights
  • women's rights
  • the Constitution
  • non-guardianship
  • justice
قرآن کریم (1380). مترجم: فولادوند، محمد مهدی. قم: چاپخانه بزرگ قرآن کریم.
ارسطا، محمدجواد (1389). نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران. قم: موسسه بوستان کتاب.
ایزدهی، سیدسجاد (1390) تصدی­گری زنان در عرصه سیاسی-اجتماعی. مجموعه مقالات سومین نشست اندیشه­های راهبردی زن و خانواده. تهران.
بهشتی، محمدحسین (1390). مبانی نظری قانون اساسی. تهران: بقعه.
تبریزی، جواد (1399هـ.ق). ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب. قم: مطبعه مهر.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1394). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
جمعی از نویسندگان (1384). همراه با دائره­المعارف الفقه اسلامی- اباحه 1. نشریه فقه اهل بیت. 41، 215-248.
جوادی آملی، عبدالله (1393). زن در آیینه جمال و جلال. قم: نشر اسراء.
جوان آراسته، حسین (1384). حقوق اجتماعی و سیاسی در اسلام. قم: دفتر نشر معارف.
الحسینی المراغی، میرفتاح (1417هـ.ق). العناوین الفقهیه. تهران: مؤسسه نشر اسلامی.
حسینی طهرانی، سید محمدحسین (1404ق.). ترجمه رساله بدیعیه در تفسیر آیه الرجال قوامون. تهران: انتشارات حکمت.
حیدری، علی­نقی (1386). اصول استنباط، فی اصول الفقه و تاریخه باسلوب جدید. مترجم: زراعت، عباس.، و مسجدزراعی، حمید. قم: حقوق اسلامی.
الخراسانی، محمدکاظم (1384). کفایه الاصول. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
سروش محلاتی، محمد (1383) اصل عدم ولایت. نشریه علوم سیاسی، 25، 63-72.
شریعتی، روح­الله (1387). قواعد فقه سیاسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شفیعی سروستانی، ابراهیم (1396). جریان­شناسی دفاع از حقوق زنان در ایران. قم: مؤسسه فرهنگی طه.
صدر حسینی، علیرضا (بی­تا). ولایت سیاسی زنان. قابل مشاهده در: http://www.sadrsite.com/fa/ArticleView.html?ItemID=18  تاریخ مشاهده: تابستان 1395.
صدر، سید محمدباقر (1410هـ.ق). دروس فی علم الاصول. بیروت: دائره­المعارف مطبوعات.
طباطبایی، سید محمدحسین (1379). ال‍م‍ی‍زان‌ ف‍ی‌ ت‍ف‍س‍ی‍ر ال‍ق‍رآن‌. مترجم: موسویهمدانی، محمدباقر. تبریز: احرار.
علاسوند، فریبا (1390). زن در اسلام. قم: نشر هاجر.
عمید زنجانی، عباسعلی (1388). قواعد فقه؛ بخش حقوق خصوصی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
عمید زنجانی، عباسعلی (1390). قواعد فقه؛ بخش حقوق عمومی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
قربان­نیا، ناصر (1392) تأمل در فقه؛ تحول در حقوق. تهران: میزان.
مصطفوی، محمدکاظم (1390). قواعد فقه 1. مترجم: فهیمی، عزیزالله. تهران: نشر میزان.
مطهری، مرتضی (1389). نظام حقوق زن در اسلام. قم: آل طه.
مطهری، مرتضی (1409هـ.ق). مبانی اقتصاد اسلامی. تهران: انتشارات حکمت.
مظفر، محمدرضا (1382). اصول الفقه. قم: انتشارات دارالتفسیر.
منتظری، حسینعلی (1385). نظام­الحکم فی الاسلام. تهران: سرایی.
منتظری، حسینعلی (1408ق.) دراسات فی ولایة الفقیه. قم: مرکزالعالمی للدراسات الاسلامی.
الموسوی الخویی، السید ابوالقاسم (1417ق). مصباح الاصول. قم: المطبعه العلمیه.
موسوی خیمنی، روح الله (1386). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه دارالحدیث‌العلمیه.
مؤمنی، عابدین.، و مسجدسرایی، حمید (1391). اصل­اندیشی در نظام حقوقی اسلام. نشریه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 7، 63-74.
میراحمدی، منصور (1377). مفهوم آزادی در فقه سیاسی شیعه. نشریه علوم سیاسی، 1(1)، 70-88.