اثربخشی مشاوره کارکردی خانواده با رویکرد اسلامی بر مشکلات بین نوجوان و والدین و نگرش نسبت به والدین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مطالعات خانواده، پژوهشکده الهیات و خانواده، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

2 دانشیار مشاوره خانواده، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 استاد مشاوره خانواده، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

4 استادیار مشاوره خانواده، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی مشاوره کارکردی خانواده با رویکرد اسلامی بر مشکلات بین نوجوان و والدین و نگرش نسبت به والدین به­روش نیمه­آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و مرحله پیگیری بود انجام شد. بیست خانواده (شامل پدر، مادر و پسران نوجوان آنها) با روش نمونه‌گیری در دسترس از بین نوجوانان پسر شهر اصفهان و والدین آنها انتخاب شدند و در دو گروه آزمایشی و گواه به­صورت تصادفی قرار گرفتند. داده­های پژوهش با استفاده از پرسش­نامه نگرش نوجوان نسبت به والدین و مقیاس مشکلات بین نوجوان و والدین جمع­آوری و با آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که مشاوره کارکردی خانواده با رویکرد اسلامی، مشکلات بین نوجوان و والدین را کاهش داده و نگرش نسبت به والدین را بهبود بخشیده است( 0/05 > P). همچنین نتایج بین دو مرحله پس­آزمون و پیگیری پس از یک ماه، حاکی از پایداری تغییرات و بهبودی مستمر در گروه آزمایشی بود. نتیجه این پژوهش نشان داد که مشاوره کارکردی خانواده با رویکرد اسلامی بر مشکلات بین نوجوان و والدین و نگرش نسبت به والدین تأثیر مثبت دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Functional Family Counseling with an Islamic Approach on the Conflicts between Teenagers and Parents and the Attitude toward Parents

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sanagoueizadeh 1
  • Ozra Etemadi 2
  • Seyed Ahmad Ahmadi 3
  • Rezvan al-Sadat Jazayeri 4
1 Assistant Professor of Family Studies, Research Center for Theology and Family, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran. (Corresponding Author)
2 Associate Professor of Family Counseling, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
3 Professor of Family Counseling, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
4 Assistant Professor of Family Counseling, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

This research was done with the aim of the effectiveness of functional family counseling with an Islamic approach on the conflicts between teenagers and parents and the attitude toward parents and with a quasi-experimental method and pretest-posttest design with a control group and a follow-up phase. Twenty families (including fathers, mothers, and their teenage boys) were selected in the city of Isfahan by the convenience sampling and they were randomly placed in two test and control groups. The data were gathered by the questionnaire of teenagers' attitude toward parents and the scale of conflicts between teenagers and parents. Then, the data were analyzed by ANOVA with repeated measures. The findings show that functional family counseling with an Islamic approach decreases the conflicts between teenagers and parents and improves teenagers' attitude toward parents (p < 0.05). In addition, comparing the results of the posttest and the one-month follow-up phase indicates a sustainable change and continues improvement in the test group. This research concludes that functional family counseling with an Islamic approach has a positive effect on the conflicts between teenagers and parents and teenagers' attitude toward parents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family counseling
  • function
  • Islamic approach
  • conflicts
  • teenager
  • parents
  • attitude

مراجع

1.ایمانی، مهدی.، و شیرانی، خدیجه (1394). نقش کارکرد و فرآیند خانواده در اعتیاد به اینترنت نوجوانان. مشاوره و روان درمانی خانواده، 5 (2)، 143- 164.
2.برجعلی، احمد (1392). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کاهش تعارضات والدفرزندی در نوجوانان. نشریه  علوم رفتاری، 7 (1)، 1- 6.
3.ثناگویی‌زاده، محمد.، اعتمادی، عذری.، احمدی.، سید احمد.، و جزایری.، مریم­السادات (1394). شناسایی ابعاد کارکرد خانواده در فرایند مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی با استفاده از نظریه داده بنیاد. نشریه فرهنگ مشاوره و روان­درمانی، 24، 56-80.
4.ثناگویی‌زاده، محمد.، اعتمادی، عذری.، احمدی.، سیداحمد.، و جزایری.، مریم­السادات (1395). کشف ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر و مقایسه اثربخشی مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی و خانواده درمانی کارکردی برمشکلات نگرش نوجوان نسبت به والدین و کارکرد خانواده. رساله دکتری رشته روان­شناسی. دانشگاه اصفهان. اصفهان.
5.ثناگویی‌زاده، محمد.، اعتمادی، عذری.، احمدی، سید احمد.، و جزایری، مریم­السادات (1393). ساخت و اعتباریابی مقیاس مشکلات بین نوجوان و والدین. نشریه پژوهش‌های مشاوره، 51، 43- 64.
6.ثنایی، باقر.، علاقمند، ستیلا.، فلاحتی، شهره.، و هومن، عباس (1396). مقیاس‌های سنجش خانواده و ازدواج. تهران: انتشارات بعثت.
7.جباری، طاهره.، اسماعیلی، معصومه.، و کلانتر هرمزی، آتوسا (1393). تأثیر آموزش حقوق متقابل والد – فرزند از دیدگاه آموزه‌های اسلامی بر کاهش تعارضات والد- فرزند. نشریه فرهنگ مشاوره و روان­درمانی، 5(19)، 1 – 16.
8.حسینی، میترا.، و سامانی، سیامک (1391). ارتباط ابعاد کارکرد خانواده و خودتنظیمی فرزندان. نشریه خانواده پژوهی، 8 (31)، 305 – 317.
9.حمید، نجمه.، ویسی، شویو.، و سجادی، فاطمه (1392). اثربخشی خانواده­درمانی باالگوی شناختی-رفتاری مذهب­محور بر عملکرد خانواده، سازگاری و عملکرد تحصیلی دانش­آموزان پسر متوسطه شهر اهواز. نشر­یه روا­ن­شناسی و دین، (3) 3، 39 – 52.
10.خانجانی، زینب.، اسماعیل­پور، خلیل.، و جواهری، آرش (1393). اثربخشی خانواده­درمانی شناختی- رفتاری و خانواده­درمانی کارکردیدر نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک. پایان­نامه کارشناسی ارشد روان­شناسی. دانشگاه تبریز.
11.رادمردی، حسین.، احمدی، محمدرضا.، و رفیعی­هنر، حمید (1395). نقش واسطه‌ای تاب­آوری در رابطه تصور از خدا با کارکرد خانواده. نشریه اسلام و پژوهش‌های روان­شناختی، 2، 63-78.
12.سالاری­فر، محمدرضا (1395). خانواده در نگرش اسلام و روان­شناسی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13.شهابی­زاده، فاطمه (1394). مدل علی راهبردهای مقابله مذهبی؛ نقش کارکرد خانواده و دلبستگی به خدا. نشریه مطالعات روان­شناختی، 11(2)، 135 – 165.
14.عیسی­نژاد، امید.، و خندان، فریده (1396). مقایسه اثربخشی آموزش فرزندپروری مثبت و مدیریت والدین بر سبک‌های والدگری مثبت و مشکلات رفتاری- هیجانی کودکان. نشریه تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره، 62(15)، 98 – 125.
15.فرشاد، محمدرضا.، سلیمی­بجستانی، حسین.، اسماعیلی، کوروش.، و حبیبی، یوسف (1394). اثرات مستقیم و غیرمستقیم کیفیت رابطه والدین (پدر و مادر)؛ انگیزه پیشرفت و انگیزه تحصیلی بر عزت نفس دانش­آموزان. نشریه  روان­شناسی تربیتی، 11(36)، 1- 16.
16.کرمی، خبات.، محمد نظری، علی.، و زهراکار، کیانوش (1392). اثربخشی مشاوره راه­حل­محور به­شیوه گروهی بر کاهش تعارضات والدفرزندی در نوجوانان. نشریه مشاوره کاربردی، 1(3)، 77 – 92.
17.کیان­ارثی، فرحناز.، مرادیان، معصومه.، و نجفی، محمود (1393). حرمت خود؛ نگرش فرزند به والدین و زورگویی در دانش­آموزان. پایان­نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی. دانشگاه سمنان. دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی.
18.مندمی، شیدا.، و رحیمی، نشیمن (1395). نگرش فرزندان نسبت به والدین خود. کنفرانس جهانی روان­شناسی، علوم تربیتی، حقوق و علوم اجتماعی در آغاز هزاره سوم. http://www.civilica.com/paper-peslsbtm
19.نجمی، سیدبدرالدین.، و فیضی، آوات (1390). بررسی رابطه ساختاری کارکرد خانواده و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در دختران دبیرستانی. نشریه پژوهش‌های نوین روان­شناختی، 6(22)، 103 – 126.
 20.   Adubale, A. (2017). Parenting styles as predicators of anxiety and depression of in-school adolescents in Nigeria. Africa Education Review,14(3-4), 111-121.
21.   Ashbourne, L. M. (2009). Re-conceptualizing parent-adolescent relationships: A dialogic model. Journal of Family Theory & Review, 1, 211-222.
22.   Baldwin, S. A., Christian, S., Berkeljon, A., & Shadish, W. R. (2012). The effects of family therapies for adolescent delinquency and substance abuse: A meta‐analysis. Journal of marital and family therapy, 38(1), 281-304.
23.   Bruce S .M., Rusan C., Laura S. H., & Denise A. H. (2008). Parenting behavior and adolescent conduct problems: reciprocal and mediational Effects.Journal Search Violence, 7, 3–25.
24.   Coatsworth, J. D., Duncan, L. G., Berrena, E., Bamberger, K. T., Loeschinger, D., Greenberg, M. T., & Nix, R. L. (2014). The Mindfulness‐enhanced Strengthening Families Program: Integrating brief mindfulness activities and parent training within an evidence‐based prevention program. New directions for youth development, 142, 45-58.
25.   Collins. W. A., Steinberg. L. (2006). Adolescent development in interpersonal context.The handbook of child psychology. NJ: John Wiley & Sons.
26.   Duncan, L. G., Coatsworth, J. D., & Greenberg, M. T. (2009). A model of mindful parenting: implications for parent–child relationships and prevention research. Clinical Child and Family Psychology Review, 12, 255–270.
27.   Ennis, H. (2018). Credibility in Mindfulness Training for Young People. Psychology Teaching Review, 1(24), 5­9-62.
28.   Gunnoe, M. L., Hetherington, E. M., & Reiss, D. (2006). Differential impact of fathers' authoritarian parenting on early adolescent adjustment in conservative protestant versus other families. Fam Psychol, 20(4), 589-596. doi:10.1037/0893-3200.20.4.589
29.   Levin, K. A., & Currie, C. (2010). Family structure, mother-child communication, father-child communication, and adolescent life satisfaction: A cross-sectional multilevel analysis. Health Education, 110(3), 152-168.
30.   Levin, K. A., Dallago, L., & Currie, C. (2012). The association between adolescent life satisfaction, family structure, family affluence and gender differences in parent–child communication. Social Indicators Research, 106(2), 287-305.
31.   Mahoney, A. (2010). Religion in families, 1999–2009: A relational spirituality framework. Journal of Marriage and Family, 72(4), 805-827.
32.   Meadows, S. O., Brown, J. S., & Elder, G. H. (2006). Depressive symptoms, stress, and support: Gendered trajectories from adolescence to young adulthood. Journal of Youth and Adolescence, 1(35), 89-99.
33.   Pargament, K., Feuille, M., & Burdzy, D. (2011). The Brief RCOPE: Current psychometric status of a short measure of religious coping. Religions, 2(1), 51-76.
34.   Ryan, C. E., Epstein, N. B., Keitner, G. I., Miller, I. W., & Bishop, D. S. (2012). Evaluating and treating families: The McMaster approach. New York: Routledge.
35.   Schwartz, S. J., Des Rosiers, S., Huang, S., Zamboanga, B. L., Unger, J. B., Knight, G. P., & Szapocznik, J. (2013). Developmental trajectories of acculturation in Hispanic adolescents: Associations with family functioning and adolescent risk behavior. Child Development, 84(4), 1355-1372.
36.   Sheeber, L. B., Davis, B., Leve, C., Hops, H., & Tildesley, E. (2007). Adolescents' relationships with their mothers and fathers: Associations with depressive disorder and subdiagnostic symptomatology. Journal of abnormal psychology, 116(1), 144.
37.   Smith, C. L., & Day, K. L. (2018). Parenting, anger, and effortful control as predictors of child externalizing behavior: The role of child sex as a moderator. International journal of behavioral development, 42(2), 248-256.
38.   Sullivan, A. E., Judd, C. M., Axelson, D. A., & Miklowitz, D. J. (2012). Family functioning and the course of adolescent bipolar disorder. Behavior therapy, 43(4), 837-847.
39.   Wang, M. T., & Kenny, S. (2014). Longitudinal links between fathers’ and mothers’ harsh verbal discipline and adolescents’ conduct problems and depressive symptoms. Child Development, 85(3), 908-923.
 
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار