طراحی الگوی پایداری خانواده مبتنی بر آموزه های اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

2 استادیار گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

3 دانشیار گروه روانشناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تدوین الگوی پایداری خانواده مبتنی بر آموزه های اسلامی که پژوهشی بنیادی از نوع توصیفی- اکتشافی است به روش تحلیل مضمون، انجام شد. برای تدوین الگوی پایداری خانواده بر مبنای آموزه های اسلامی، از آیات قرآن کریم، احادیث و کتب نوشته شده در زمینه پایداری خانواده با رویکرد اسلامی، استفاده شد. با کدگذاری این منابع، مضامین پایه و سازمان دهنده مرتبط با پایداری خانواده شناسایی گردید. از یک پارچه کردن نتایج تحلیل ها، اجزای الگوی پایداری خانواده به دست آمد. یافته ها، الگویی مشتمل بر 7 مضمون سازمان دهنده و 27 مضمون پایه بود. این مضامین شامل خدامحوری در خانواده، بنای رابطه بر محبت و دوستی، سازگاری و مدارا، پایبندی به اخلاق اسلامی، پایبندی به حقوق و وظایف، ارضای متقابل جنسی و ارتباط صحیح زوجین و خانواده های اصلی آنان با یکدیگر بود. نتایج نشان داد که برخی از مضامین سازمان دهنده و پایه الگو در هیچ یک از نظریات حوزه زوج و خانواده به چشم نمی خورد و از ریشه های اصلی فروپاشی خانواده در مداخله های این حوزه غفلت شده است. الگوی به دست آمده می‌تواند در بافت فرهنگی ایران برای تقویت و درمان خانواده مؤثر باشد و این مضامین ظرفیت طراحی مدل پیشگیری و درمانی را دارا می باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Designing a Pattern of Family Stability Based on Islamic Teachings

نویسندگان [English]

  • Azam Mahmoudzadeh 1
  • Zahra Yousefi 2
  • Mohsen Golparvar 3
1 Ph.D. Student in Counseling, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran.
2 Assistant Professor of Clinical Psychology, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran.
3 Assistant Professor of Industrial and Organizational Psychology, Islamic Azad University, Isfahan (Khorasgan) Branch, Isfahan, Iran
چکیده [English]

This qualitative study was conducted with the purpose of designing a pattern of family stability based on Islamic teachings by the thematic analysis method. The research data were gathered from three groups of texts, including the interpretations of the Holy Quran, Hadith books, and the books related to family stability with an Islamic approach. After coding the main data of these texts, the preliminary and organizing themes related to family stability were identified and after analyzing them, the main parts of the pattern of family stability were obtained. The pattern consists of 7 organizing themes and 27 preliminary themes. These themes are as follows: God-oriented family, kindly and friendly relationship, compatibility and tolerance, adherence to Islamic ethics, adherence to rights and duties, mutual sexual satisfaction, and good relationships between couples and their main families. According to the results, some preliminary and organizing themes of the pattern are not found in any theories of couples and family, and the roots of family collapse are ignored in this domain. This pattern can solve the family problems in Iranian cultural context and these themes have a capability to design a model of prevention and treatment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family stability
  • Islamic teachings
  • thematic analysis
قرآن کریم (1394). مترجم:انصاریان، حسین.قم:نشتا.
رضی، محمدبن­حسین (تدوین) (1384). نهج­البلاغه. مترجم: دشتی، محمد. قم: الهادی.
ابن بابویه(شیخ صدوق)، محمدبن علی (1381). من لا یحضره الفقیه. مترجم: غفاری، علی­اکبر. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
افقری، فاطمه.، بهرامی، فاطمه.، و فاتحی­زاده، مریم­السادات (1391). بررسی آسیب­های موجود در تعامل زوجین با والدین خود بعد از ازدواج. نشریه اندیشه­های نوین تربیتی، 12(2)، 210-237.
آمدی تمیمی، عبدالواحد (1361). غررالحکم و دررالکلم. تهران: دانشگاه تهران.
انصاریان، حسین (1385). نظام خانواده در اسلام. قم: انتشارات ام­ابیها.
بارباز، نجمه.، پرچم، اعظم.، و فاتحی­زاده، مریم­السادات (1393). مدیریتارتباطباخانوادهاصلیوخانوادههمسر ازدیدمشاورهخانوادهواسلام. نشریه زنان و خانواده، 9(28)، 7-35.
بانکی­پورفرد، امیرحسین (1394). نقش و رسالت زن در بیانات رهبری. اصفهان: نشر انقلاب اسلامی.
بهشتی، محمد (1384). تربیت اخلاقی از منظر فیض کاشانی. نشریه تربیت اسلامی، 1(1)، 67-91.
پورمیرصالح، یاسر.، اسماعیلی، معصومه.، فرح­بخش، کیومرث.، و ذکایی، محمدسعید (1392). اثربخشی آموزه­های مبتنی بر ارزش­شناسی اسلامی در افزایش رضایت زناشویی زنان متأهل. نشریه اسلام و پژوهش­های تربیتی،10، 71-83.
ثناگویی­زاده، محمد.، اعتمادی، عذرا.، احمدی، سیداحمد.، و جزایری، رضوان (1394). شناسایی ابعاد کارکرد خانواده در فرایند مشاوره خانواده با جهت­گیری اسلامی با استفاده از نظریه داده­بنیاد. نشریه فرهنگ مشاوره و روان­درمانی، 24، 55-85.
جمشیدی­ها، غلامرضا.، صادقی، سهیلا.، و لولاآور، منصوره (1392). نگرش جامعه­شناختی بر تأثیر فرهنگ مدرن از منظر جنسیتی بر تحولات خانواده در تهران. نشریه زن در فرهنگ و هنر، 5(2)، 183- 198.
جمشیدی­ها، غلامرضا.، نریمانی، سعید.، و جمالی، عبدالله (1394). آسیب­شناسی اجتماعی طلاق در جامعه شهری ایران. نشریه مهندسی فرهنگی،10(85)، 10-29.
چابکی، ام­البنین (1392). مطالعه بین­نسلی نگرش به طلاق و کارکردهای خانواده در زنان شهر تهران. نشریه مطالعات زن و خانواده، 1(1)، 159-186.
چراغی، مونا.، مظاهری، محمدمهدی.، موتابی، فرشته.، و پناغی، لیلی (1396). مقیاس سیستمی-مثلثی خانواده: ابزاری برای سنجش روابط همسران و خانواده­های اصلی آنها. نشریه خانواده­پژوهی، 51، 343-360.
حر عاملی، محمدبن­حسن (1409هـ.ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل­البیت.
خادمی، ملوک.، و عابدی، فاطمه (1393). اثربخشی آموزش مهارت­های ارتباطی مبتنی بر آموزه­های دینی بر خوش­بینی و سازگاری زناشویی. نشریه مطالعات روان­شناختی، 40، 28-47.
دانایی­فرد، حسن (1387). ارتقاءرواییوپایاییدرپژوهش­هایکیفیمدیریتی، تأملیبراستراتژی­هایممیزیپژوهشی. نشریه پژوهش­هایمدیریت، 1(1)،131-162.
دهدست، کوثر.، کاظمیان، سمیه.، و باقری، صدیقه (1395). تبیین الگوی مفهومی در فرآیند سازگاری با خانواده همسر. نشریه فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، 11(37)، 49-75.
سالاری‌فر، محمدرضا (1385). درآمدی بر نظام خانواده در اسلام. قم: نشر هاجر.
سالاری­فر، محمدرضا.، یونسی، سیدجلال.، شریفی­نیا، محمدحسین.، و حسن­آبادی، حمیدرضا (1395). مقایسه کارآمدی مداخلات اسلامی و درمان­شناختی-رفتاری توسعه­یافته در افزایش رضایت زناشویی زوج­ها. نشریه روان­شناسی و دین، 33، 27-42.
سعیدی، لیلا.، بهرامی، فاطمه.، و اعتمادی، عذرا (1385). بررسی اثربخشی زوج‌درمانی کوتاه‌مدت راه‌حل‌­مدار بر کاهش تعارضات زوجین شهرستان خمینی‌شهر اصفهان. نشریه تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره، 20، 39-52.
سلیمانیان، علی­اکبر.، و ریحانی، رضا (1396). رابطه میان شخصیت و اعتقادات ناکارآمد با کیفیت زناشویی. نشریه مطالعات روان­شناسی و علوم تربیتی، 3(1)، 53-65.
سلیمی، الهه.، کلانتر، محمد.، و گلزاری، محمود (1396). مقایسهعملکردخانوادهازدیدگاهقرآن(آیه 21 سوره روم)درمیانزنان متقاضیطلاقوزنانغیرمتقاضیشهراراک. نشریه روان­شناسی و دین، 37، 65-85.
شاه‌سیاه، مریم (1387). بررسی اثربخشی آموزش جنسی بر بهبود کیفیت زناشویی زوجین شهر اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده دانشگاه اصفهان. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی.
طاهرزاده، اصغر (1388). زن آن­گونه که باید باشد. اصفهان: لب­المیزان.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1394). تفسیر المیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل (1414هـ.ق). مکارم الاخلاق. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
طلاییان، رضوانه.، و زهراکار، کیانوش (1394). بررسی التزام عملی به اعتقادات اسلامی و سبک­های اداره تعارض زناشویی به عنوان عوامل پیش­بینی­کننده طلاق. نشریه روان­شناسی و دین، 8(4)، 100-115.
عباس­زاده، محمد.، سعیدی عطایی، حامد.، و افشاری، زهرا (1394). مطالعه برخی عوامل جریان مدرنیته مؤثر بر گرایش زنان به طلاق مورد مطالعه: زنان متأهل شهر زنجان. نشریه پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 9، 25-44.
عشقی، روناک (1385). بررسی اثربخشی مشاوره رفتاری-شناختی جنسی زوجین بر بهبود سردمزاجی جنسی زنان آنها در شهر اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسیدانشگاه اصفهان.
ظیمی، محمود.، و عابدزاده، مهرناز (۱۳۹۲). بررسی عوامل مؤثر بر بروز طلاق عاطفی میان زوجین در خانواده. نشریه مطالعات جامعه­شناختی ایران، 3(10)، 31-46.
فولادی، اصغر.، و شاه­نعمتی، نویده (1394). بررسی علل طلاق در استان آذربایجان شرقی- تبریز. نشریه جامعه­پژوهی فرهنگی، 6(2)، 89-113.
قاسمی، سیمین.، اعتمادی، عذرا.، و احمدی، سیداحمد (1395). شناسایی آسیب­های تعاملی زوجین و خانواده همسر و پیامدهای آن. نشریه تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 3، 250-268.
قاسمی، سیمین.، و اعتمادی، عذرا (1395). رابطه بین پایبندی مذهبی و بخشش باکیفیت روابط زوجین و خانواده همسر در زنان. نشریه روان­شناسی و دین، 34، 97-109.
قلی­زاده، آذر.، بانکی­پورفرد، امیرحسین.، و مسعودی­نیا، زهرا (1394). مطالعه کیفی تجارب مردان و زنان طلاق­گرفتهاز عوامل فرهنگی زمینه­ساز طلاق. نشریه جامعه­شناسی کاربردی، 26(1)، 39-64.
کاویانی، زینب.، حمید، نجمه.، و عنایتی، میرصلاح­الدین (1392). بررسیتأثیر درمان شناختی-رفتاری مذهب­محور بر تاب­آوری و نگرش­های ناکارآمد زوجین. نشریه پژوهش­های نوین روان­شناختی، 32، 189-205.
کلینی رازی، محمد (1401هـ.ق). الکافی. مترجم: غفاری، علی­اکبر. بیروت: دارالصعب.
متقی هندی، علی­بن حسام­الدین (1397). کنزالعمال. بیروت: مکتبه التراث الاسلامی.
مجلسی، محمدباقر (1403هـ.ق). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
محسن­زاده، فرشاد.، نظری، علی­محمد.، و عارفی، مختار (۱۳۹۰). مطالعه کیفی عوامل نارضایتی زناشویی و اقدام به طلاق. نشریه مطالعات راهبردی زنان، 14(53)، 7-42.
محمدی ری­شهری، محمد (1387). دوستی در قرآن و حدیث. قم: دارالحدیث.
محمدی ری­شهری، محمد (1395). عوامل تحکیم خانواده در قرآن و حدیث. قم: دارالحدیث.
مصطفوی، سیدجواد (1381). بهشت خانواده: هفتاد درس در روابط زناشویی. قم: دارالفکر.
مهین­ترابی، سمیه.، صاحبی، علی.، و موسوی، سیدولی­الله (1390). تأثیر آموزش­های شناختی-رفتاری بر تعدیل انتظارات غیرمنطقی. نشریه بلوغ عاطفی و نارضایتی زناشویی در زنان، 16، 125-147.
میرخانی، عزت­السادات (1377). تأکید بر اخلاق، تلطیف در حقوق: دو ضرورت ناگسستنی خانواده. نشریه مطالعات راهبردی زنان، 2، 24-45.
نراقی، احمد (1382). معراج‌السعاده. اصفهان: کهن­دژ.
نراقی، ملااحمد (1382). معراج السعاده. اصفهان: کهن­دژ.
نوابی­نژاد، شکوه (1392).الگوی ایرانی-اسلامی خانواده اخلاق­محور است.دومین کنفرانس الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت، تهران.
نوری طبرسی، حسین (1407هـ.ق). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسه آل­البیت.
نوین، جنان.، و بهرامی، هادی (1395). طراحی و ارزیابی اثربخشی آموزش آموزه­های دینی-روان­شناختی بر رضایت زناشویی. نشریه فرهنگ مشاوره و روان­درمانی، 28، 61-75.
هالفورد، کیم (1384). زوج‌درمانی کوتاه‌مدت. مترجم: تبریزی، مصطفی.، کاردانی، مژده.، و جعفری، فروغ. تهران: فراروان.
یراقی، سعیده.، ارزانی، حبیب­رضا.، و سعیدیان، مریم (1392). آسیب­شناسی خانواده در فرهنگ غرب از دیدگاه آیت­الله خامنه­ای. نشریه اخلاق، 3(11)، 9-42.
یونسی، سیدجلال.، و مقصودزاده، مصطفی (1392). اثربخشی آموزش مسائل دینی بر رضایت زناشویی زوجین. نشریه روش­ها و مدل­های روان­شناختی، 13، 61-75.
Ellis, A. (2010). Rational and irrational beliefs: Research, Theory, and Clinical Practice. New York: Oxford University Press.
Brown, E., Orbuch, T. L., & Bauermeister, J. A. (2008). Religiosity and marital stability among black American and white American couples. Journal Family relations, 57(2), 186-197.
Cutrona, C. E., Russell, D. W., Burzette, R. G., Wesner, K. A., & Bryan, C. M. (2011). Predicting relationship stability among midlife African American couples. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 79(6), 814-825.
David, P., & Stafford. L, (2013). A Relational Approach to Religion and Spirituality in marriage The Role of Couples’ Religious Communication in Marital Satisfaction. Journal of Family Issues, 33(2), 232- 249.
Ellison, C. G., Burdette, A. M., & Bradford, W. (2010). The Couple That Prays Together: Race and Ethnicity, Religion, and Relationship Quality Among Working-Age Adults. Journal of Marriage and Family, 72(4), 963–975.
Fincham, F. D., Ajayi, C., & Beach, R. H. (2011). Spirituality and marital satisfaction in African American couples. Journal Psychology of Religion and Spirituality, 3(4), 259-268.
Lambert, N., & Dollahite, D. (2006). How religiosity helps couples prevent, resolve and overcome material conflict. journal Family relations, 55(4), 439-449.
Orathinkal, J., & Vansteewegen, A. (2006). Religiosity and marital satisfaction. Journal of Contemporary Family Therapy, 28(4), 497-504.
Schramm, D. G., Marshal, J. P., Harris, V. W., & Lee, T. R. (2012). Religiosity, Homogamy and Marital Adjustment. Journal of Family Issue, 33(2), 246-268.