ویژگی های روانشناختی فطری انسانی زیربنا برای تربیت مطلوب در دوره نوجوانی دختر و پسر با تأکید بر دیدگاه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار علوم تربیتی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر مطالعه ویژگی های روانشناختی فطری انسانی است که براساس آموزه های اسلامی در روایات ائمه معصومین(ع) برای تربیت مطلوب در دوره نوجوانی باید مورد توجه قرار گیرد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و به منظور گردآوری داده ها، روایات ائمه(ع) درباره موضوعِ ویژگی‌های روانشناختی فطری، مورد مطالعه قرار گرفته و ویژگی های روانشناختی ای که برای تربیت در دوره نوجوانی مورد تأکید بوده است، جمع آوری و با روش کیفی توصیف و تحلیل گردیده است. نتایج پژوهش نشان داد که در آموزه های ائمه معصومین(ع)، زیربنا قرار دادن ویژگی های روانشناختی  مثل کمال جاویدخواهی، میل به رشد شناختى و تعالی عقلى اجتماعی، گرایش به خوبی ها و خیرها، دین گرایی و حق پذیری، محبت و مهربانی، روحیه استقلال خواهی و عدم وابستگی به دیگران، مسئولیت پذیری، حفظ و ارتقاء عزت نفس و تمایل به فعالیت های پر شور و نشاط به منظور تربیت مطلوب نوجوانان دختر و پسر، مورد تأکید است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Fundamental Characteristics of Human Natural Psychology for a Good Education in Adolescence: With an Emphasis on Islamic View

نویسنده [English]

  • Ali Naghi Faghihi
Associate Professor of Educational Sciences, Faculty Member of University of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

This research aims to investigate the fundamental characteristics of human natural psychology for a good education in adolescence based on Islamic teachings in innocent Imams' narratives. This descriptive-analytical research gathered Imams' narratives related to characteristics of natural psychology and they were reviewed and analyzed by a qualitative method. The results demonstrated that the following characteristics of natural psychology are fundamental for a good education in adolescence from innocent Imams' view: perfection, eternalism, desire for cognitive growth and intellectual-social excellence, tendency to goodness and badness, tendency to religion and right, love and kindness, spirit of independence and independence from others, responsibility, keeping and improving self-esteem, and desire for passionate and happy activities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious psychology
  • characteristics of natural psychology
  • nature
  • education
  • adolescence
قرآن کریم (1386). مترجم: الهی قمشه­ای، مهدی. قم: سپهر نوین.
ابن­ابی­الحدید، عبدالحمیدبن هبه­الله‏ (1404‏هـ.ق). شرح نهج­البلاغه لابن ابی الحدید. قم‏: مکتبه آیت­الله المرعشی النجفی.‏
ابن بابویه، محمدبن­على‏ (شیخ صدوق) (1376). الأمالی. تهران‏: کتابچى.‏
ابن­فارس، احمدبن­فارس‏ (1404هـ.ق). معجم مقاییس اللغه. قم‏: مکتب الاعلام الاسلامی‏.
ابن­شعبه حرانى، حسن­بن­على (1404هـ.ق). تحف العقول‏. قم‏: جامعه مدرسین‏.
ابن­منظور، محمدبن­مکرم‏ (1414هـ.ق). لسان العرب‏. بیروت‏: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
احمدى میانجى، على‏ (1419هـ.ق‏). مکاتیب الرسول(ص). قم‏: دارالحدیث‏.
اصلانی، ابراهیم (1392). نوجوانی: روان­شناسی نوجوانی برای والدین و مربیان. تهران: مدرسه.
اکبری، ابوالقاسم (1394). مشکلات نوجوانی و جوانی. تهران: مرکز رشد و توسعه.
اکبری، ابوالقاسم (1395). نیازهای نوجوانان و جوانان. تهران: مرکز رشد و توسعه.
انبیایی، محمدجواد (1386). نقش تفریح در تربیت نوجوان باتوجه به آموزه­های قرآن و حدیث. پایان­نامه کارشناسی ارشد قرآن و حدیث. قم: دانشگاه اصول­الدین.
اودلوم، دوریس (1354). سیری در بلوغ. مترجم: سامی، کاظم.، و ریاضی، محمود. تهران: نشر توس.
آمدى تمیمى، عبدالواحدبن محمد (1410‏ هـ.ق). غررالحکم و دررالکلم‏. قم‏: دارالکتاب الاسلامی‏.
بوالهری، جعفر.، نوری قاسم‌آبادی، ربابه.، و رمضانی فرانی، عباس (1378). آیات قرآنی در زمینه بهداشت روانی و مربیان مدارس. تهران: انتشارات انستیتو روان­پزشکی تهران.
پاینده، ابوالقاسم ‏(1382). نهج­الفصاحه. تهران‏: دنیاى دانش‏.
جوادی آملی، عبدالله (1372). ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد. قم: الزهرا(س).
حر عاملی، محمدبن­حسن (1409 هـ.ق). وسایل­الشیعه. قم: آل­البیت (ع).
حسین­خانی، هادی (1385). نگاهی به تحولات دوران نوجوانی جسمی، جنسی، شناختی و اخلاقی. نشریه معرفت، 104، 26-33.
حسینی­زاده، سیدعلی.، و حاجی ده­آبادی، محمدعلی (1386). بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حسینی زبیدی، محمدمرتضى‏ (1414‏هـ.ق). تاج­العروس من جواهر القاموس‏. بیروت‏: دارالفکر.
حمیرى، عبدالله­بن­جعفر (1413‏هـ.ق). قرب الاسناد. قم‏: مؤسسه آل البیت (ع)‏.
خادمی کوشا، محمدعلی (1385). جوان در پرتو اهل بیت (ع). قم: بوستان کتاب.
داودی، بی­بی منیژه (1384). بررسی شیوه­ها و روش­های ارتباط تربیتی با نوجوانان و جوانان در اسلام. پایان­نامه کارشناسی ارشد معارف اسلامی. حوزه علمیه خراسان.
دبس، موریس (1375). بلوغ. مترجم: لاله­زار، اسحاق. تهران: خورشید نو.
درودى، نجمه.، و ملکى، حسن (1392). فطرت در آیات و روایات. نشریه معرفت، 187(23)، 29ـ45.
دلشاد تهرانی، مصطفی (1379). منظر مهر: مبانی تربیت در نهج­البلاغه. تهران: دریا.
دهخدا، علی­اکبر (1373). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.
دیلمی، حسن­بن­محمد (1412هـ.ق). ارشاد القلوب. قم: الشریف الرضی.
دیلمى، حسن­بن­محمد (1408‏هـ.ق). اعلام الدین فی صفات المؤمنین‏. قم‏: مؤسسه آل البیت(ع)‏.
راغب اصفهانى، حسین­بن­محمد (1412هـ.ق). مفردات الفاظ القرآن‏. بیروت‏: دارالقلم.
رضی، محمدبن­حسین (تدوین) (1414هـ.ق). نهج‌البلاغه. قم: هجرت.
سبحانی­نیا، محمد (1395). معارف اسلامی (راه و رسم زندگی). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
سلطانی، محمدرضا (1392). درآمدی بر شناسایی نیازهای انسان از دیدگاه قرآن با تأکید بر برتری نیازهای معنوی در سلسله مراتب نیازها. نشریه مدیریت اسلامی، 41، 9-43.
سلیمانی­فر، ثریا (1383). بررسی شخصیت جوان از دیدگاه قرآن، حدیث و علم روان­شناسی. تهران: انتشارات فرهنگ مکتوب.
شجاعی، محمدصادق (1386). نظریه نیازهای معنوی از دیدگاه اسلام و تناظر آن با سلسله مراتب نیازهای مازلو. نشریه مطالعات اسلام و روان­شناسی، 1، 87-116.
شرفی، محمدرضا (1375). مراحل رشد و تحول انسان. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شرفی، محمود.، و شرفی، زینت (1392). تحلیل و مقایسه نیازهای تربیت دینی دانش­آموزان دوره متوسطه در ابعاد شناختی، عاطفی و عملکردی. نشریه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 16، 119-140.
شعبانی، اکبر.، و باباگل­زاده، رامین (1393). روان­شناسی تربیت نوجوانان در سیره معصومین (ع). قم: آوای منجی.
طبرسى، حسن­بن­فضل ‏(1412هـ.ق). مکارم الاخلاق‏. قم‏: الشریف الرضى‏.
طبرسى، فضل­بن­حسن (1390‏). اعلام الورى باعلام الهدى‏. تهران‏: اسلامیه‏.
طوسی، نصیرالدین (1369). اخلاق ناصری. تهران: خوارزمی.
عبدوس، محمدتقی.، و اشتهاردی، محمدمهدی (1375). بیست و پنج اصل از اصول اخلاقی امامان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
علاءالدین، محمدرضا (1384). نقش داستان­های قرآنی به نیازهای تربیتی کودکان و نوجوانان. نشریه کوثر، 16، 61-69.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1409‏هـ.ق). کتاب العین‏. قم‏: نشر هجرت‏.
فرید تنکابنی، مرتضی (1372). الحدیث. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
فلسفی، محمدتقی (1344). جوان از نظر عقل و احساسات. تهران: دفتر نشر معارف اسلامی.
کلینی، محمدبن یعقوب (1407هـ.ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
لطف­آبادی، حسین (1379). روان­شناسی رشد کاربردی نوجوانی و جوانی. تهران: اسپید.
لیثى واسطى، على­بن­محمد (1376)‏. عیون الحکم و المواعظ. قم‏: دارالحدیث‏.
مجلسى، محمدباقر (1404‏هـ.ق). مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول‏(ص). تهران‏: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (1403هـ.ق). بحارالانوار. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
محمدی ری­شهری، محمد (1389). حکمت­نامه جوان. قم: دارالحدیث.
مصباح یزدی، محمدتقی (1379). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1376). عدل الهی. قم: انتشارات اسلامی.
مهاجر، یحیی (1379). نظری بر گذرگاه بلوغ و نوجوانی در: مجموعه مقالات چهارمین همایش بهداشت روانی و اختلالات رفتاری کودکان و نوجوانان. زنجان: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زنجان.
میبدی، حسین (1411هـ.ق). دیوان منسوب به امام علی(ع). مترجم: زمانی، مصطفی. قم: دارنداء الاسلام للنشر.
میناگر، عبدالرضا (1390). اخلاق و تربیت اسلامی. قم: ابتکار دانش.
نورى، حسین بن محمد تقى ‏(1408هـ.ق)‏. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏. قم: مؤسسه آل البیت (ع)‏.
ورام­بن­ابی­فراس، مسعودبن­عیسى‏ (1410هـ.ق). مجموعه ورام‏. قم: مکتبه فقیه‏.
هزارجریبی، جعفر.، سیدغراب، محمد.، جعفری کافی­آباد، صابر.، و دبستانی، مهدی (1393). بررسی نیازها، علایق و اولویت­های دختران نوجوان شهر تهران. نشریه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 18، 63-108.
هندی، علاء‌الدین­علی المتقی بن­حسام­الدین (1409هـ.ق). کنز ‌العمال. بیروت: مؤسسه الرساله.
 
Checkley, k. (2004). Meeting the Needs of the Adolescent Learner. Journal of Education Update, 46 (5), 1-4.
Kevin, O., Shaun, K., Latricia, T., & Kevin, B. (2010). Needs of elementary and middle school teachers developing online courses for a virtual school. Journal of Distance Education, 31 (1), 55-75.