بررسی حکم وجوب و فوریت انجام حج در بانوان باردار و شیرده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فقه و حقوق خصوصی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

2 استادیار حقوق خصوصی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

چکیده

حج با حصول شرایطی خاص، فقط یک‌بار بر هر فرد مکلف واجب می‌‌شود که وجوب آن نیز فوری است. پژوهش حاضر با هدف بررسی وجوب و فوریت حج برای بانوان باردار و شیردهی که انجام اعمال حج به‌دلیل شرایط خاص خود یا شرایط طفل و جنین مشقت‌‌آور است یا ضرر دارد، به‌روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. بدین ترتیب کلیه منابع مکتوب فقهی برای پاسخ به این سؤال آیا بانوان باردار و شیرده در صورت حصول سایر شرایط استطاعت، مستطیع می‌شوند و یا در صورت وجوب حج، انجام آن فوریت دارد یا خیر، بررسی و تحلیل شد. در مورد استطاعت به صورت عام، در کتب اصول فقه و در مورد استطاعت در حج،  در کتب فقهی بحث‌های مفصلی موجود است، اما در مورد حکم وجوب و فوریت حج زن باردار و شیرده و انجام آن در سال استطاعت، در کتب فقهی فقهای متقدم و کتب تفصیلی و استدلالی فقها اشاره‌ای یافت نشد؛ البته حکم  مسئله در برخی رساله‌های عملیه و استفتائات مراجع عظام معاصر دیده می‌شود،‌ اما در این‌ موضوع خاص پژوهش استدلالی مستقلی یافت نشد. نتایج بررسی‌ها نشان داد ادله‌‌ای که مستند حکم شرعی در مسئله وجوب و فوریت حج زن باردار و شیرده قرار می‌گیرند عبارتند از: قاعده لاضرر، قاعده وجوب دفع ضرر محتمل، قاعده لاحرج و قاعده تزاحم میان اهم و مهم و عدم وجود برخی شرایط استطاعت در زن باردار و شیرده که از میان شرایط استطاعت، مسئله توانایی و استطاعت جسمی و بدنی در مورد حج زن باردار و شیرده اهمیت بیشتری دارد و مؤثر در حکم است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. * قرآن کریم (1382). مترجم: فولادوند، محمد مهدی. قم: چاپخانه بزرگ قرآن‌کریم.

    • اصفهانی، شیخ الشریعه (1410هـ.ق). قاعده لاضرر. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • انصاری، مرتضی (1415هـ.ق). المکاسب. قم: مؤسسه مطبوعاتی دارالکتب.
    • بجنوردی، سیدحسن (1419هـ.ق). القواعد الفقهیه. قم: الهادی.
    • بحرانی، آل‌عصفور (1405هـ.ق). الحدائق‌‌الناضره فی احکام‌‌العتره‌‌الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    • بهبهانی، سیدعلی (1405هـ.ق). الفوائد العلیه- القواعد الکلیه. اهواز: کتابخانه دارالعلم.
    • جمعی از نویسندگان (1385). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع). قم: مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامی.
    • جمعی از نویسندگان (1389). فرهنگ نامه اصول فقه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى.
    • جمعی از نویسندگان (بی‌تا). دانشنامه بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
    • حکمت‌نیا، محمود (1386). فلسفه حقوق خانواده. تهران: شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
    1. حلی، ابن‌ادریس (1410هـ.ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    2. خراسانی، آخوندمحمدکاظم (1409هـ.ق). کفایی‌الاصول. قم: آل‌البیت.
    3. خمینی، سیدروح‌الله (1382هـ.ق). تهذیب الاصول. قم: دارالفکر.
    4. خمینی، سیدروح‌الله (1425هـ.ق). تحریرالوسیله. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
    5. خمینی، سیدروح‌الله (1425هـ.ق). تحریرالوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات‌دارالعلم.
    6. شیروانی، علی (1385). تحریر اصول فقه. قم:دارالعلم.
    7. طباطبایی‌حائری، سیدعلی‌بن‌محمد (1418هـ.ق). ریاض‌‌المسائل فی تحقیق‌‌الاحکام بالدلائل. قم: مؤسسه آل‌‌البیت (ع).
    8. طباطبایی‌یزدی، سیدمحمدکاظم (1419هـ.ق). العروه‌‌الوثقی فیما تعم به‌‌البلوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    9. طباطبایى حکیم، سیدمحسن (1416 ه‍ـ.ق). مستمسک العروة الوثقى. قم: مؤسسه دارالتفسیر.
    10. طوسی، محمدبن‌حسن(1387). الجمل و العقود فی‌‌العبادات. مترجم: واعظ‌زاده خراسانی، محمد. مؤسسه نشر دانشگاه فردوسی مشهد.
    11. عاملی (شهیدثانی)، زین‌‌الدین‌‌بن‌‌علی (1413هـ.ق). مسالک‌‌الافهام الی تنقیح شرائع‌‌الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
    12. عاملی(شهیدثانی)، زین‌‌الدین‌‌بن‌‌علی (1410هـ.ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه. قم: کتابفروشی داوری.
    13. عراقی، آقا ضیاءالدین.، و کزازی، علی (1414هـ.ق). شرح تبصره‌‌المتعلمین. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه‌‌ علمیه قم.
    14. فاضل هندی، محمدبن‌حسن (1416هـ.ق). کشف اللثام و‌‌الابهام عن قواعد‌‌الاحکام. قم: جامعه مدرسین وابسته به حوزه علمیه قم.
    15. کاشانی، فرح‌لطفی.، و وزیری، شهرام (1376). روان‌شناسی مرضی کودک. تهران: انتشارات ارسباران
    16. کلینی، محمدبن‌یعقوب (1407هـ.ق). الکافی. تهران: دارالکتب‌‌الاسلامیه.
    17. ماسن، پاول‌هنری (1374). رشد و شخصیت کودک. یاسایی، مهشید. تهران: انتشارات سعدی.
    18. محدث‌قمی، شیخ عباس (1423هـ.ق). الغایه‌‌القصوی فی ترجمه‌‌العروه‌‌الوثقی. قم: منشورات صبح پیروزی.
    19. محقق داماد، سیدمصطفی ( 1406هـ.ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    20. محمدی، ابوالحسن (1379). قواعد فقه. تهران: انتشارات دادگستر.
    21. محمدی، علی (بی‌تا). شرح اصول استنباط. قم: دارالفکر.
    22. موسوی بجنوردی، سیدحسن‌بن آقا بزرگ (1419هـ.ق). القواعد‌‌الفقهیه. قم: نشرالهادی.
    23. موسوی‌خویی، سیدابوالقاسم (1387هـ.ش). اجودالتقریرات. قم: کتابفروشی مصطفوی.
    24. موسوی‌خویی، سیدابوالقاسم (1411هـ.ق). مناسک‌‌الحج. قم: چاپخانه مهر.
    25. موسوی‌خویی، سیدابوالقاسم (1417هـ.ق). مصباح‌الاصول. قم: انتشارات داوری.
    26. موسوى‌خویى، سیدابوالقاسم (1418هـ.ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثارالإمام الخویی.
    27. نجفی، محمدحسن ( 1404هـ.ق). جواهرالکلام فی‌شرح شرائع الاسلام. بیروت: داراحیاءالتراث‌‌العربی.
    28. واحد پاسخ به سؤالات جامعه الزهراء(س) (1399). استفتائات جدید، مسائل مبتلی به در حج. مشاهده شده در پایاگاه: http://talabehpasokhgoo.parsiblog.com
    29. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1395). درس خارج فقه، مشاهده شده در: https://www.hashemishahroudi.org/ar/lessons/download/471

    یعقوب عبدالوهاب‌‌الباحسین (1980م). رفع الحرج فی الشریعه الاسلامیه. قاهره: جامعه‌‌الازهر