بازنمایی آداب همسری در قرآن با تأکید بر سیر نزول آیات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مدرسی معارف گرایش قرآن و متون. دانشگاه قرآن و حدیث شهرری، تهران، ایران/ طلبه سطح چهار تفسیر تطبیقی، مجتمع آموزش عالی کوثر. تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

2 دانشیار قرآن و حدیث، عضو هیئت علمی دانشگاه پردیس فارابی قم، ایران.

3 استادیار فقه وحقوق، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده، قم، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بازنمایی آداب همسری در قرآن کریم (با تأکید بر سیر نزول آیات) به‌روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. بدین ترتیب با استنباط مسائل حقوقی و اخلاقی در همسرداری و توجه به میزان تکرار و سیر ترتیب آنها در آیات مکی و مدنی ساختاری نو شناسایی شد. استنباط این ساختار با اتکا بر سیاق آیات و روایاتی که در مقام تفسیر آیات‌اند، انجام شد. نتایج بررسی‌ها نشان داد که سوره‌های قرآن دارای پیوستگی‌های ساختاری و ادبی شامل حسن آغاز، سجع، تشبیه، تصویرپردازی‌های ادبی، لحن و ریتم مشترک است. بررسی ساختاری و محتوایی آیات نشان داد که سوره‌های مکّی از نظر آداب همسری دارای پیوستگی‌های محتوایی شامل طرح زوجیت و ارزشگذاری آن، نعمت شمردن همسران برای یکدیگر و تأکید بر رعایت تقوای الهی نزد همسران است و سوره‌های مدنی دارای آیاتی مشابه مربوط به زنان و آداب همسری است که شامل رعایت حقوق مادّی زن مثل مالکیت مهر و ارث، دادن هدیه در مواقع خاص از جمله هنگام طلاق، مراعات حال زن در جایگاه همسر، تسهیل در مسائل همسر و حمایت از وی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (1396). مترجم: قرائتی، محسن. تهران: مرکز فرهنگی درس‌‌‌هایی از قرآن.
بهجت‌‌‌پور، عبدالکریم (1393). مهارت‌های بیان تفسیر سوره‌های قرآن. قم: مؤسسه التمهید.
بیضاوی، عبدالله‌‌‌بن عمر (1418هـ.ق). انوار التنزیل و اسرار التأویل. محقق: المرعشی، محمد عبدالرحمان. بیروت: داراحیاء التراث عربی.
حرعاملی، محمدبن حسن (1409هـ.ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل بیت لإحیاء التراث.
خمینی، روح‌‌‌الله (1368). تحریرالوسیله. تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی (ره).
دهقان، مجید (1394). جنسیت و زبان قرآن. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
رامیار، محمود (1379). تاریخ قرآن. تهران: شرکت سهامی نشر اندیشه.
سترگ، طاهره (1396). حقوق معنوی زوجه و رابطه آن با مودت و رحمت. قم: نشر هاجر.
شرتوتی لبنانی، سعید الخوری (1403هـ.ق). اقرب. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
صفار، محمدبن حسن (1404هـ.ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد. محقق: کوچه‌‌‌باغی، میرزا حسن. تهران: منشورات اعلمی.
طباطبایی، محمدحسین (1417هـ.ق). تفسیر المیزان. مترجم: موسوی همدانی، سید باقر. قم: نشر جامعه مدرسین.
طبرسی، ابوعلی فضل‌‌‌بن حسن (1395). مجمع‌‌‌البیان فی تفسیرالقرآن. تهران: مکتبه الاسلامیه.
قرشی بنایی، علی‌اکبر (1386). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کلینی، محمدبن یعقوب (1388). الکافی. محقق: غفاری، علی‌‌‌اکبر. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
معرفت، محمدهادی (1373). تناسب آیات. مترجم: مولایی‌‌‌نیا، عزت‌‌‌الله. قم: بنیاد معارف اسلامی.
معرفت، محمدهادی (1377). تاریخ القرآن. تهران: سمت.
معرفت، محمدهادی (1386). التمهید فی علوم القرآن. قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
مهدوی‌‌‌راد، محمدعلی (1382). آفاق تفسیر. مقالات و مقولاتی در تفسیرپژوهی. تهران: هستی‌‌‌نما.
میرحسینی، یحیی.، و داوری، روح‌‌‌الله (1398). پیوستگی‌های خطی و شبکه‌‌‌ای آیات و سور با مروری بر خاستگاه‌های آن. نشریه علوم قرآن و حدیث، 102، 247-255.