مؤلفه‌های والدگری دوره نوجوانی؛ مبتنی بر منابع اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری روان‌شناسی عمومی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران. (نویسنده مسئول)

2 استادیار روان‌شناسی، عضو هیئت علمی گروه روان‌شناسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران.

3 استادیار روان‌شناسی، عضو هیئت علمی پژوهشکده اخلاق و معنویت، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

4 استادیار روان‌شناسی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه‌های والدگری دوره نوجوانی بر اساس منابع اسلامی به‌روش ترکیبی انجام شد. در بخش کیفی پژوهش نخست، با استفاده از روش داده‌بنیاد و براساس واحد تحلیل معنایی، منابع اسلامی بررسی شد و از میان بیش از 500 گزاره اسلامی، باتوجه به اصل اشباع 166 گزاره انتخاب گردید که با تحلیل گزاره‌ها، 194 کد باز، 88 کد محوری و 18 کدانتخابی به‌دست آمد. در بخش کمّی پژوهش، میزان مطابقت کدهای محوری با کدهای باز و گزاره‌ها، همچنین میزان مطابقت کدهای انتخابی با کدهای محوری و گزاره‌ها توسط متخصیص تأیید شد. مطابق نتایج پژوهش، مؤلفه‌های والدگری اسلامی اکتشاف‌شده عبارتنداز: پذیرش و اعمال مسئولیت والد در برابر فرزند، مراقبت و هدایت‌گری، تدریجی بودن والدگری، درک توان نوجوان، توجه و تأمین سلامت جسمی و نیازهای مالی، کمک به کامل شدن هویت (در ابعاد دینی، اخلاقی، اجتماعی، شغلی و جنسی، رابطه عاطفی، عدالت، واگذاری مسئولیت‌ها به نوجوان)، تقویت و تنبیه‌گری، تکریم و احترام، الگودهی و بیان مستدل.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (1382). مترجم: فولادوند، محمدمهدی، قم: کتابخانه بزرگ قرآن کریم.
ابن‌‌ابی‌‌الحدید، عبدالحمیدبن‌‌هبه‌‌الله (1404هـ.ق). شرح نهج‌‌البلاغه. قم: مکتبه آیت‌‌الله مرعشی النجفی.
ابن‌‌اثیر جرزی، مبارک‌‌بن‌‌محمد (1367). النهایه. قم: اسماعیلیان.
ابن‌‌بابویه (شیح صدوق)، محمدبن علی (1413هـ.ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن‌‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن علی (1362). الخصال. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
ابن‌‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن علی (1385). علل‌‌الشرایع. نجف اشرف: حیدریه.
ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن‌علی (1363). عیون اخبار الرضا. قم: چاپ مهدى لاجوردى.
ابن‌‌شعبه حرانی، حسن (1404هـ.ق). تحف العقول. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
بخاری، محمدبن اسماعیل (۱۴۲۲هـ.ق). صحیح البخاری.‌ بیروت: دار طوق النجاه.
بروجردی، آقاحسین (1386). جامع احادیث شیعه. تهران: فرهنگ سبز.
پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج‌‌الفصاحه. تهران: دنیای دانش.
تمیمى‌‌آمدى، عبدالواحد (1366). غررالحکم و دررالکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
حاجی‌‌سیدرضی، حمید.، ازخوش، منوچهر.، طهماسیان، کارینه.، بیات، مریم.، و بیگلریان، اکبر (1391). معناداری اثربخشی آموزش والدین کودکان نافرمان بر روش‌های فرزندپروری مادران و مشکلات رفتاری کودکان. نشریه خانواده‌‌پژوهی، 4، 373-390.
حرعاملی، محمدبن الحسن (1409هـ.ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسه آل البیت.
حمیری قمی، محمدبن عبدالله‌‌بن جعفر (1369). قرب الاسناد. نجف: مطبعه حیدریه.
دهخدا، علی‌‌اکبر (1377). لغت‌‌نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
دیلمی، حسن‌‌بن محمد (1412هـ.ق). ارشاد القلوب الی الصواب. قم: الشریف الرضی.
راوندی کاشانی، فضل‌‌الله‌‌بن علی (بی‌‌تا). النوادر. قم: دارالکتب.
سمرقندی، نصربن‌محمد (1421هـ.ق). تنبیه الغافلین بأحادیث سید الانبیاء و المرسلین. بیروت: دارابن کثیر.
شریف‌الرضی، محمدبن حسین (1378). نهج‌البلاغه. مترجم: میردشتی، محمد. تهران: کاشف.
طباطبایی، سید محمدکاظم (1390). منطق فهم حدیث. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
طبرسی، حسن‌‌بن فضل (1412هـ.ق). مکارم الاخلاق. قم: الشریف الرضی.
طبرسی، علی‌‌بن حسن (1385). مشکاه الانوار فی غرر الاخبار. نجف: مکتبه الحیدریه.
طوسی، محمدبن الحسن (1414هـ.ق). الامالی. قم: دارالثقافه.
عیاشی، محمدبن مسعود (1380). تفسیر العیاشی. تهران: چاپخانه علمیه.
فیض‌ کاشانی، محمدبن‌ مرتضی (1419هـ.ق). الصافی‌ فی‌ تفسیر القرآن. تحقیق:‌ امینی حسینی، محسن‌. تهران: بی‌نا.
قدسی، علی‌‌محمد.، و قائمی، مرتضی (1393). بررسی تطبیقی سبک‌‌های فرزندپروری با سبک فرزندپروری امام علی (ع) در نامه سی‌‌و‌‌یکم نهج‌‌البلاغه. نشریه پژوهش‌‌نامه نهج‌‌البلاغه، 8(2)، 1- 20.
کراجکی، محمدبن علی (1410هـ.ق). کنزالفوائد. قم: دار الذخائر.
لیثی واسطی، علی‌‌بن محمد (1376). عیون الحکم و المواعظ. قم: دارالحدیث.
مجلسی، محمدباقر (1403هـ.ق). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه وفاء.
مطهری، مرتضی (1367). تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: صدرا.
مفید، محمدبن محمد (1394). الاختصاص. قم: جامعه مدرسین.
مفید، محمدبن محمد (1413هـ.ق). الارشاد فی معرفه حجج‌‌الله علی العباد. قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمدبن محمد (1413هـ.ق). الامالی. قم: کنگره شیخ مفید.
مهدوی‌‌نیک، حسین (1392). الگوی فرزندپروری براساس آموزه‌‌های اسلامی و تبیین روان‌‌شناختی آن. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد روان‌‌شناسی. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). قم.
نوری، حسین‌‌بن محمدتقی (1408هـ.ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسه آل‌‌البیت.
همتی، مجید (1391). تهیه، ساخت و تعیین ویژگی‌‌های روان‌‌سنجی پرسش‌‌نامه نقش تربیتی پدر از دیدگاه اسلام. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد روان‌‌شناسی. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). قم.
هندی، علی المتقی‌‌بن حسام‌‌الدین (1397). کنزل العمال فی سنن الاقوال و الاعمال. بیروت: مکتبه التراث الاسلامی.
هیثمی، علی‌‌بن ابوبکر (1408هـ.ق). مجمع الزوائد و منبع الفوائد. بیروت: دارالکتب العلمیه.
Bornstein, M. H., & Cheah, C. S. L. (2006). The Place of Culture and Parenting in the Ecological Contextual Perspective on Developmental Science. New York: Psychology Press.
Brooks, J. B. (2012). The Process of Parenting: Ninth Edition. McGraw-Hill Higher Education. ISBN 978-0-07-746918-4.
Crockett, Lisa J., Veed, Glen J., & Russell, S. T. (2010). Do Measures of Parenting Have the Same Meaning for European, Chinese, and Filipino American Adolescents? Tests of Measurement Equivalence. DOI:10.1007/978-1-4419-5728-3_2
DomenechRodrı´guez, M. M., Donovick, M. R., & Crowley, S. L. (2009). Parenting Styles in a Cultural Context: Observations of ‘‘Protective Parenting’’ in First-Generation Latinos. Family Process, 2(48), 195-210.
Madanipour, A., Rostami, Z., & Madandar, M. (2011). A Comparative Study of Child Rearing Values in Central Asia, the Middle East and North Africa. Journal of Family Research, 6(4), 411-431.
Padmawidjaja, Inna A., & Chao, R. K. (2010). Parental Beliefs and Their Relation to the Parental Practices of Immigrant Chinese Americans and European Americans. New York: Springer.
Shukla, K. C. (2008). Encyclopaedia of Psychology. Ajay Verma: Commonwealth Publishers.