نقد و بررسی انگاره ماهیت معاوضی نکاح موقت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران. (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

در مشروعیت عقد نکاح موقت از نظر فقه شیعه تردیدی وجود ندارد و به تبع آن قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز آن را پذیرفته و چندین ماده به تبیین ارکان و احکام آن اختصاص داده است. ماهیت‌شناسی این عقد از منظر فقهی و حقوقی بحثی مهم و چالشی است؛ برخی صاحب‌نظران معتقدند که نکاح موقت شباهت کاملی به باب اجاره دارد و مهر در مقابل استمتاع است و با عقد نکاح دائم تفاوت ماهوی دارد. در مقابل، برخی دیگر ماهیت عقد موقت را همانند دائم دانسته و تفاوت آنها را فقط در برخی از آثار و احکام آن بیان کرده‌اند. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف نقد ادله دیدگاه اول و تقویت دیدگاه دوم مبنی بر عدم تفاوت ماهیت عقد نکاح موقت با دائم براساس ادله و شواهد انجام شد. بدین‌منظور کلیه منابع مکتوب مربوطه به‌روش اسنادی- کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شد. نتایج نشان داد که عقد نکاح موقت در نظام حقوقی اسلام همانند عقد نکاح دائم یک نهاد حقوقی مقدس و دارای تکالیف و حقوق متقابل خاص خود برای زوجین است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reviewing and Criticizing the Idea of Exchange Nature of Temporary Marriage

نویسندگان [English]

  • Reza Dehghannejad 1
  • Seifollah Ahadi 2
1 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Islamic Law, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran. (Corresponding Author)
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Islamic Law, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

There is no doubt about the legitimacy of the temporary marriage contract from the view of Shia jurisprudence, and accordingly the Civil Law of the Islamic Republic of Iran accepts that and explains its pillars and rulings in a number of Articles. Understanding the nature of this contract regarding the jurisprudence and law is an important and a controversial discussion. Some scholars believe that the temporary marriage is completely the same as the lease contract and the dowry is given when the sexual pleasure happens and the temporary marriage contract is basically different from the permanent marriage contract. In contrast, some believe that the nature of the temporary marriage contract is the same as the permanent marriage contract and only some of their consequences and rulings are different; thus, this research, using the evidences, aimed to criticize the first idea and improve the second idea which considers the two marriage contracts as the same. Therefore, all related written sources were analyzed by a documentary-library method. The results showed that the temporary marriage contract in the Islamic law, like the permanent marriage contract, is a holy legal entity and the couples have special mutual duties and rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • permanent marriage contract
  • temporary marriage contract
  • nature of temporary marriage contract
  • exchange nature of marriage

مراجع

  1. قرآن کریم (1382). مترجم: الهی قمشه‌ای، مهدی. قم: دلیل ما.

    1. ابن ادریس حلى، محمدبن منصوربن احمد (1410هـ.ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    2. اراکى، محمدعلى (1419هـ.ق). کتاب النکاح. قم: نور نگار.
    3. اردبیلى، احمدبن محمد (بی‌‌تا). زبده البیان فی احکام القرآن. تهران: المکتبه الجعفریه لاحیاء الآثار الجعفریه.
    4. امامى، سیدحسن (بی‌‌تا). حقوق مدنى. تهران: انتشارات اسلامیه.
    5. بحرانى، یوسف‌‌بن احمدبن ابراهیم (1405هـ.ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    6. بستان، حسین.، و دهقان‌‌نژاد، رضا (1397). زن در قرآن. تهران: سمت.
    7. حائرى طباطبایى، سید على‌‌بن محمد (1418هـ.ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
    8. حرعاملى، محمدبن حسن (1409هـ.ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
    9. حلى فخر‌‌المحققین، حسن‌‌بن یوسف (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    10. خوانسارى، سیداحمدبن یوسف (1405هـ.ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. تهران: مکتبة الصدوق.
    11. خویى، سیدابوالقاسم (1418هـ.ق). موسوعه الامام الخویی. قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی (ره).
    12. ‌‌خویى، سیدابوالقاسم (بی‌‌تا). مصباح الفقاهه (المکاسب). بی‌‌جا: الفقاهه.
    13. دهقان‌نژاد رضا.، محمدی، سید سجاد.، و پورلطف‌اله، حسن (1397). بازپژوهی مقتضای ذات عقد نکاح از منظر فقه فریقین و حقوق مدنی ایران. نشریه علمی-پژوهشی فقه، 2(25)، 101- 126.
    14. راوندى، قطب‌‌الدین (1405هـ.ق). فقه القرآن. قم: انتشارات کتابخانه آیت‌‌الله مرعشى نجفى.
    15. سبحانى تبریزی، جعفر (بی‌‌تا). نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغراء. قم: ‌مؤسسه امام صادق (ع).
    16. سبزوارى، سید عبدالاعلى (1413هـ.ق). مهذب الاحکام. قم: مؤسسه المنار.
    17. سیورى حلى، مقدادبن عبدالله (1404هـ.ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: انتشارات کتابخانه آیت‌‌الله مرعشى نجفى.
    18. شبیری زنجانی، موسی (1419هـ.ق). کتاب نکاح. قم: مؤسسه پژوهشی رأی‌‌پرداز.
    19. شیخ انصاری، مرتضى‌‌بن محمدامین (1415هـ.ق). کتاب النکاح. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
    20. صفایی، سیدحسین.، و امامی، اسدالله (1380). حقوق خانواده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    21. صفایی، سیدحسین.، و امامی، اسدالله (1392). مختصر حقوق خانواده. تهران: نشر میزان.
    22. طاهرى، حبیب‌‌الله (1418هـ.ق). حقوق مدنى. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    23. طباطبایى حکیم، سید محسن (1416هـ.ق). مستمسک العروه‌‌الوثقى. قم: مؤسسه دارالتفسیر.
    24. طوسى، محمدبن‌‌حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
    25. عاملى (شهیدثانى)، زین‌‌الدین‌‌بن على (1410هـ.ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: کتاب‌‌فروشى داورى.
    26. عاملى (شهیدثانى)، زین‌‌الدین‌‌بن على (1413هـ.ق). مسالک الافهام الى تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
    27. فاضل لنکرانى، محمد (1421هـ.ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله. قم: مرکز فقهى ائمه اطهار (ع).
    28. کاتوزیان، ناصر (1394). دوره حقوق مدنی، خانواده (نکاح و طلاق، روابط زن و شوهر). تهران: شرکت سهامی انتشار.
    29. کلانتر، سید محمد (1410هـ.ق). محشی کتاب ‌الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: کتاب‌‌فروشى داورى.
    30. کلینى، محمدبن یعقوب (1407هـ.ق). الکافی. تهران: دار ‌‌الکتب الاسلامیه.
    31. مجلسى، محمدباقربن محمدتقى (1406هـ.ق). ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار. قم: انتشارات کتابخانه آیت‌‌الله مرعشى نجفى.
    32. محقق حلى، جعفربن حسن (1408هـ.ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    33. محقق کرکی (محقق ثانى)، على‌‌بن حسین (1413هـ.ق). الموجز فی المتعه. قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
    34. محقق کرکی (محقق ثانى)، على‌‌بن حسین (1414هـ.ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
    35. مکارم شیرازى، ناصر (1424هـ.ق). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسه امام على‌(ع).
    36. موسوی خمینى، روح‌‌الله (1421هـ.ق). کتاب البیع (للامام الخمینی). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره).
    37. موسوی خمینى، سید روح‌‌الله (بی‌‌تا). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
    38. نجفى، محمدحسن (1404هـ.ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: داراحیاء التراث العربی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار