رابطه ویژگی‌های شخصیتی و جنسیت با تعقل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد روان‌شناسی اسلامی گرایش مثبت‌گرا، دانشکده هدی، قم، ایران.

2 استادیار گروه روا‌ن‌شناسی، مجتمع آموزش عالی علوم انسانی- اسلامی، جامعة المصطفی العالمیه، قم،‌ ایران. (نویسند مسئول)

چکیده

ت
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ویژگی‌های شخصیتی و جنسیت با تعقل به‌روش توصیفی از نوع همبستگی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زنان و مردان بالای 18 سال شهر قم بود که تعداد 190 نفر از ایشان براساس قانون تاباچنیک و فیدل به‌روش نمونه‌گیری گلوله برفی برای ورود به پژوهش انتخاب شدند. اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه‌های عقلانیت میردریکوندی و شخصیت نئو جمع‌آوری و داده‌ها با روش‌های ضریب همبستگی و رگرسیون گام‌به‌گام و آزمون T مستقل تحلیل شد. نتایج نشان داد که برخی ویژگی‌های شخصیتی مثل با‌وجدان بودن، برون‌گرایی، توافق‌پذیری و تجربه‌پذیری با تعقل رابطه مثبت و معنادار داشته و رابطه ویژگی روان‌رنجوری با آن منفی و معنادار بود. همچنین برخی ویژگی‌های شخصیتی با جنسیت رابطه داشت؛ از جمله روان‌رنجوری در زنان بیشتر از مردان و برون‌گرایی و با‌وجدان‌بودن در مردان بیشتر از زنان بود. در ویژگی تجربه‌پذیری و توافق‌پذیری، تفاوتی بین گروه مردان و زنان مشاهده نشد. همچنین، نتایج نشان‌دهنده رابطه معنادار جنسیت با نمره کل تعقل بود که میزان تعقل در مردان بیش از زنان بود. بین مؤلفه‌های تعقل، ارتباط فرد با خدا و ارتباط فرد با دین و مذهب، تفاوتی بین مردان و زنان مشاهده نشد. پیش‌بینی تعقل آزمودنی‌ها بر اساس عوامل ویژگی‌های شخصیت و جنسیت، فقط در مورد با‌وجدان بودن، روان‌رنجوری، توافق‌پذیری و برون‌گرایی معنادار بود. این متغیرها در مجموع 2/67% از تعقل آزمودنی‌ها را پیش‌بینی نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Relationship of Personal Traits and Gender with Rationality

نویسندگان [English]

  • Mahboubeh Shahsavar 1
  • Jafar Houshyari 2
1 M.A. Student in Islamic Psychology in the Field of Positive Psychology, Hoda University, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Psychology, Higher Education Complex of Human-Islamic Sciences, Al-Mustafa International University, Qom, Iran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

This descriptive-correlational study was conducted with the aim of investigating the relationship of personal traits and gender with rationality. The population included all women and men aged over 18 years in the city of Qom and 190 people were selected by the snowball sampling based on Tabachnic's and Fidell's formula. The data were collected by the Mirderikvandi's rationality questionnaire and NEO personality inventory, and were analyzed by the correlation coefficient, stepwise regression, and t-test. The results showed that there is a meaningful and positive relationship between some personal traits, such as conscientiousness, extraversion, agreeableness, and openness to experience, and rationality, and a meaningful and negative relationship between neuroticism and rationality. In addition, some personal traits have a relationship with gender: women's neuroticism is more than men's, and men's extraversion and conscientiousness is more than women's. There is no difference between men and women in terms of openness to experience and agreeableness. According to the results, there is a meaningful relationship between gender and the total score of rationality in which men's rationality is more than women's. There is no difference between men and women in the case of rationality aspects, including the relationship with God and the relationship with religion. Predicting participants' rationality on the basis of personal traits and gender is just meaningful to conscientiousness, neuroticism, agreeableness, and extraversion. In total, these variables predict 67.2% of participants' rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rationality
  • personal traits
  • gender
  • women and men
  • Islamic psychology

مراجع

  1. قرآن کریم (1378). مترجم: مکارم شیرازی، ناصر. تهران: دارالقرآن.
  2. نهج‌البلاغه (1395). مترجم: دشتی، محمد. قم: جمکران.
    1. اتکینسون، ریتا ال (1398). زمینه روان‌‌‌‌‌شناسی هیلگارد. مترجم: براهنی، محمدتقی. تهران: نشر رشد.
    2. احمدی، قاسم (1393). تأثیر جنسیت در اخلاق. رساله دکتری. دانشگاه معارف اسلامی.
    3. آمدی، عبدالواحدبن محمد (1395). غررالحکم و دررالکلم. مترجم: غرویان، محسن. قم: پیرامید.
    4. ایمانی، محسن (1378). تربیت عقلانی. تهران: امیرکبیر.
    5. ‫بهبود، الهام (۱۳۹۳). مقایسه دینداری، عقلانیت و ابعاد شخصیت دانشجویان دانشگاه و طلاب حوزه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
    6. بنی‌‌‌‌‌جمالی، شکوه‌‌‌‌‌السادات.، و احدی، حسن (1397). علم النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی و تطبیق آن با روان‌شناسی جدید. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
    7. پیروز، علی‌‌‌‌‌آقا (1395). بررسی کاربست روایات نقصان عقل در موضوع مدیریت زنان. نشریه اسلام و مدیریت، 9، 130- 132.
    8. تبیک، محمدتقی.، و زندی، محسن (1397). روان‌‌‌‌‌شناسی مثبت‌نگر نظریه‌ها، پژوهش‌ها و کاربست‌ها. قم: دارالحدیث.
    9. جباری کوچمشکی، ناهید (۱۳۹۰). پیش‌بینی سطح رضایت از طریق ویژگی‌های شخصیتی داوطلبان المپیاد ورزشی دانشجویان با تأکید بر جنسیت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه کردستان.
    10. جوادی آملی، عبدالله (1376). حکمت نظری و عملی در نهج‌‌‌‌‌البلاغه. قم: مرکز نشر اسراء.
    11. جهان‌بین، امیر مسعود (1385). کتاب عقل (دفتر اول، شناخت علم و عقل). تهران: نباء.
    12. حسینی، محیا.، و کردنوقابی، رسول (1397). تبیین سازه خردورزی بر اساس پنج عامل بزرگ شخصیت. ششمین کنگره علمی پژوهشی توسعه و ترویج علوم تربیتی و روان‌‌‌‌‌شناسی در ایران. تهران.
    13. حیدری، سارا (۱۳۹۵). نقش دینداری والدین به‌واسطه عقلانیت دینی بر تاب‌آوری، سلامت روان و رضایت از زندگی دانشجویان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا.
    14. ‫حیدری، مریم (۱۳۸۴). بررسی وضعیت روان‌شناختی دانشجویان دانشگاه اصفهان با آزمون جدید شخصیتی نئو - NEO-PI. نشریه مطالعات روان‌‌‌‌‌شناسی تربیتی، ۳(۲)، 31-46.
    15. شاهسوار، محبوبه.، و کچویی، فرزانه (1398). پیش‌‌‌‌‌بینی کارآمدی خانواده بر اساس مرزهای بیرونی خانواده و خردمندی زوجین. نشریه پژوهش‌‌‌‌‌های روان‌‌‌‌‌شناسی اسلامی، 2(2)، 35- 54.
    16. شاه‌‌‌‌‌نظری، مهدی (1391). تدوین مدل رضایت زناشویی بر پایه ویژگی‌های شخصیت، سبک‌های دلبستگی و جهت‌گیری مذهبی. پایان‌نامه دکتری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
    17. شولتز، دوان پی.، و شولتز، سیدنی الن (1398). نظریه‌های شخصیت. مترجم: سید محمدی، یحیی. تهران: نشر ویرایش.
    18. صدوق (ابن‌بابویه)، محمدبن علی (1372). معانی الاخبار. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    19. طباطبایی، سید محمدحسین (1417هـ.ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    20. عبدلی، نسرین (1394). تدوین مدل رفتار رانندگی بر اساس ویژگی‌های شخصیت، سلامت روانی، پرخاشگری و زمان واکنش در رانندگان حادثه‌ساز و حادثه‌‌‌‌‌ناپذیر استان کرمانشاه. رساله دکتری. دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع).
    21. غفاری ساروی، حسین (1383). عقل در آینه نقل. ساری: نشر شوق.
    22. ‫فخرایی، نفیسه.، خانجانی، زینب.، و بدری، رحیم (۱۳۹۲). بررسی ویژگی‌های شخصیتی در افراد معتاد و عادی با توجه به جنسیت. نشریه توانبخشی، ۵۱(۱۴)، 8-16.
    23. فروتن، علی‌اصغر (1391). رابطه عقل و حیا در میان طلاب زن و مرد حوزه علمیه قم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    24. قربانی، رقیه (۱۳۹۶). تبیین خردمندی: بر اساس ویژگی‌های شخصیتی و هوش موفق با واسطه‌‌‌‌‌گری اخلاق (صبر) و خودکارآمدی مقابله. پایان‌نامه دکتری روان‌شناسی، دانشگاه شیراز.
    25. قربانی، رقیه.، و خرمایی، فرهاد (1398). رابطه بین پنج ویژگی بزرگ شخصیتی و فضیلت خرد: نقش واسطه‌ای صبر. نشریه بهداشت، معنویت و اخلاق پزشکی، 6(1)، 11-17.
    26. کریمیان، محمود (1391). اعتبار و مفهوم‌سنجی روایات کاستی عقل زنان. نشریه علوم حدیث، 62(16)، 90-118.
    27. کلینی، محمدبن یعقوب (1407هـ.ق). الکافی. تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
    28. مجلسی، محمدباقر (1403هـ.ق). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفا.
    29. ‫محمدی‌ ری‌شهری‌، محمد.، برنجکار، رضا.، مسعودی‌، عبدالهادی‌.، و مهریزی‌، مهدی (۱۳۷۸). خردگرایی‌ در قرآن‌ و حدیث‌. قم‏‫: دارالحدیث‌.
    30. مصباح یزدی، محمدتقی (1367). معارف قرآن. قم: مؤسسه در راه حق.
    31. مطهری، مرتضی (1394). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: انتشارات صدرا.
    32. ‫ملک‌محمدی، حسین (۱۳۹۳). پیش‌بینی خرد بر اساس عوامل هوشی، شناختی، تأملی، هیجانی، شخصیتی و خلاقیت. رساله دکتری روان‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی.
    33. ملک‌‌‌‌‌محمدی، حسین.، رحمانی شمس، حسن.، حشمت، قاسم.، و فرامرزی راد، بهروز (1396). بررسی مفهوم خرد در بزرگسالان با استفاده از صفات شخصیتی. نشریه سومین کنفرانس بین‌المللی نوآوری‌های اخیر در روان‌شناسی، مشاوره و علوم رفتاری، 3(19)، 21-28.
    34. مهدی‌‌‌‌‌زاده، حسین (1389). آیین عقل‌‌‌‌‌ورزی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    35. میردریکوندی، رحیم (1395). عقل دینی و هوش روان‌شناختی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    36. میردریکوندی، رحیم (1388). مقایسه هوش، هوش هیجانی و عقل از دیدگاه روان‌شناسی و منابع اسلامی و ساخت مقیاس سنجش عقل. پایان‌نامه دکتری روان‌شناسی تربیتی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    37. نیازکار، فاطمه (1395). جنسیت و اخلاق در عرصه اجتماع با تأکید بر دیدگاه آیت‌‌‌‌‌الله جوادی آملی. پایان‌‌‌‌‌نامه دکتری الهیات و معارف اسلامی. قم: دانشگاه قرآن و حدیث.
    38. Cheraghi, F., Kadivar, P., Ardelt, M., Asgari, A., & Farzad, V. (2015). Gender as a Moderator of the Relation Between Age Cohort and Three-Dimensional Wisdom in Iranian Culture. The International Journal of Aging and Human Development. 81, 3-26
    39. Costa Jr, P. T., & McCrae, R. R. (2008). The NEO Inventories. New York, US: Routledge.
    40. Glück, J., König, S., Naschenweng, K., Redzanowski, U., Dorner-Hörig, L., Straßer, I. & Wiedermann, W. (2013). How to measure wisdom: Content, reliability, and validity of five measures. Frontiers in psychology, 4, 405- 423.
    41. Hao-Bin, C. H. E. N., Wen-Qian, T. A. N. G., & Yu-Fan, C. H. E. N. (2020). Relationship between College Students’ Academic Achievement and Wisdom: The Mediating Role of Openness Personality. Destech Transactions on Social Science, Education and Human Science (icesd).
    42. Kanwar, M. (2013). Exploring wisdom in relationship with coping styles, social desirability, subjective wellbeing, age and gender. Indian Journal of Positive Psychology, 4(2), 227- 241.
    43. Law, A. (2018). Personality Adjustment and Growth as Antecedents and Correlates of Wisdom. Doctoral dissertation. Information Resource Center der Jacobs. University Bremen.
    44. Lippa, R. A. (2010). Gender differences in personality and interests: When, where, and why? Social and personality psychology compass, 4(11), 1098-1110
    45. Maroof, R., Khan, M. J. Z., Anwar, M. & Anwar, A. (2015). A Cross-Sectional Study of Wisdom: A Matter of Age and Gender. FWU Journal of Social Sciences, 9(2), 63- 79.
    46. McCrae, Robert R., Costa, Jr., & Paul, T. (2006). Personality in Adoulthood: A Five-Factor Theory Perspective. New York: The Guilford Press.
    47. Moshkani, M., MalekMohammadi, H., & Shirdel, E. (2019). The Wisdom Prediction Based on Personality Factors in Youth. International Journal of Schooling, 1(2), 13-22.
    48. Singh, U., & Dahiya, S. (2013). Gender differences in wisdom among school students. Indian Journal of Health and Wellbeing, 4(8), 1573- 1589.
    49. Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics. United States of America: Pearson Education.
    50. Weisberg, Y. J., DeYoung, C. G., & Hirsh, J. B. (2011). Gender differences in personality across the ten aspects of the Big Five. Frontiers in psychology, 2, 178- 191.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار