نقد دیدگاه محمد شحرور در مورد تاریخ‌مندی عدّه طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

3 کارشناس ارشد فقه و حقوق خانواده، پردیس خواهران دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

چکیده

محمد شحرور در زمره نواندیشان دینی است که حکم فقهی عدّه طلاق را تاریخ‌مند معرفی می‌کند و در اثبات این نظر به دلایل قرآنی استناد جسته است. پژوهش حاضر با هدف نقد و تحلیل دیدگاه محمد شحرور به‌روش اسنادی- توصیفی انجام شد. بدین‌منظور کتاب السنّة الرّسولیه و السنّة النّبویة مورد بررسی قرار گرفت و دلایل اعلام تاریخ‌‌مندی عدّه طلاق توسط ایشان در این کتاب استخراج شد. همچنین با بررسی تفاسیر قرآنی و منابع مکتوب فقهی در موضوع طلاق، استدلال‌‌های فرازمانی بودن حکم عدّه طلاق استخراج و طبقه‌بند شد و با استفاده از این داده‌ها، دیدگاه محمد شحرور مورد نقد و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که محمد شحرور در کتب فوق ضمن اعلام همگونی سنت نبوی با سنت‌‌های انسانی، بر ضرورت خوانش تاریخ‌مند آیاتی که با خطاب «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ» است، تأکید می‌نماید و تصریح می‌کند که حکم عدّه طلاق شاهدی از اقتضائات عصر نزول است و در دوران کنونی، موضوعیتی ندارد. درحالی‌که آیات قرآنی با مضامینی همچون لزوم تمسک به آموزه‌های پیامبر(ص)، توصیف انبیاء در قرآن و وصف پیراستگان از وسوسه‌های شیطانی، حجیت سنت را که دومین سرچشمه دستیابی به اوامر و نواهی الهی است، تأیید می‌کند. از منظر فقه اسلامی، عدّه زنان یک حکم شرعی منصوص برای تمامی دوران‌هاست که از جمله فلسفه مهم آن حریم‌‌داری ازدواج است که زمینه را براى بازگشت پس از طلاق و ترمیم پیوند همسری فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Critique of Mohammad Shahrour's View on the Historicity of Divorce Iddah (Period of Waiting)

نویسندگان [English]

  • Marzieh Mohases 1
  • Atena Bahadori 2
  • Fatemeh Khosravi Haghighi 3
1 Assistant Professor, Department of Islamic Knowledge, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)
2 Assistant Professor, Department of Islamic Knowledge, Alzahra University, Tehran, Iran.
3 M.A. in Jurisprudence and Family Law, Women's Campus of Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the religious open-minded people is Mohammad Shahrour who considers the jurisprudential ruling of divorce Iddah (period of waiting) as a historical issue and confirms that by citing Quranic arguments. This documentary-descriptive research aimed to criticize Mohammad Shahrour's view; thus, the book "Al-Sunnah al-Rasouliah va al-Sunnah al-Nabaviah" was reviewed and his arguments were extracted from this book. Moreover, after reviewing Quranic interpretations and written jurisprudential sources in the field of divorce, the transcendental arguments of the ruling of divorce Iddah (period of waiting) were extracted and classified, and by these data, Mohammad Shahrour's view was criticized. The results demonstrated that, in the book "Al-Sunnah al-Rasouliah va al-Sunnah al-Nabaviah", Mohammad Shahrour believes in the consistency of the Prophet Mohammad's tradition with other human traditions, and also emphasizes the necessity of historical reading of the verses addressed by "Ya ayohanabi". Therefore, he declares that the ruling of divorce Iddah (period of waiting) is an example of the requirements of the descent era and it does not matter these days; while Quranic verses, with themes such as the need to adhere the Prophet Mohammad's teachings, the description of the prophets in Quran, and the description of who avoids evil temptations, confirm the authority of Sunnah as the second source of reaching divine commands and prohibitions. From the view of Islamic jurisprudence, women's Iddah (period of waiting) is a certain Sharia ruling for all eras that one of its most important consequences is to keep marriages for providing a situation in which it is possible to return again after getting divorced and to restore marriage bond.

کلیدواژه‌ها [English]

  • divorce Iddah (period of waiting)
  • Mohammad Shahrour
  • divorce Iddah (period of waiting) from the view of Quran and jurisprudence
  • requirements of Iddah (period of waiting) era
  1.  * قرآن کریم (1376). مترجم: مکارم شیرازی، ناصر. تهران: دارالقرآن الکریم.

    1. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن‌علی‌ (1371). الاعتقادات. مترجم: حسنی، محمدعلی. تهران: علمیه اسلامیه.
    2. ابن‌عاشور، محمدطاهر (1420هـ.ق). تفسیر التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
    3. ابن‌فارس، أحمدبن‌زکریا (1404هـ.ق). معجم مقاییس اللّغه. قم: مکتبة‌الإعلام الإسلامی.
    4. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (1414هـ.ق). لسان‌ العرب. بیروت: دارصادر.
    5. امامی، حسن (1368). قانون مدنی ایران. تهران: انتشارات اسلامیه.
    6. انصاری، مرتضی (1290). فوائدالاصول. تهران: چاپ سنگی.
    7. بجنوردی، سیدمحمدحسن (1377). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
    8. بحرانی، ابن‌میثم (1406هـ.ق). قواعد المرام فی علم الکلام. قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی.
    9. بیات، فرهاد.، و بیات، شیرین (1398). شرح جامع قانون مدنی. تهران: انتشارات رشد.
    10. جوادی آملی، عبدالله (1387). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم: اسراء.
    11. جهانگیری، محسن (1394). حکمت تشریع عدّه، اقسام و احکام مترتّب بر آن. نشریه آموزه‌های فقه مدنی، 11، 73- 89.
    12. راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد (1412هـ.ق). المفردات فی غریب القرآن‏. بیروت: دارالعلم.
    13. ربانی گلپایگانی، علی (1391). وحی نبوی بررسی نقش پیامبر(ص) در پدیده وحی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    14. زحیلی، وهبه (1411هـ.ق). التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج. سوریه: دارالفکر.
    15. سبحانی‌تبریزی، جعفر (1386). منشور جاوید. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
    16. شبر، عبدالله (1352هـ.ق). حق الیقین فی معرفه اصول الدین. صیدا: مطبعه العرفان.
    17. شحرور، محمد (2000). الکتاب و القرآن قرائه معاصره. بیروت: شرکه‌المطبوعات للتوزیع و النشر.
    18. شحرور، محمد (2013). السنه الرسولیه و السنه النبویه. بیروت: دارالساقی.
    19. الصیداوی، یوسف (1938). بیضة الدّیک (نقد لغوی لکتاب الکتاب و القرآن). دمشق: دارالایمان.
    20. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1414هـ.ق). تکملة العروة الوثقى. قم: مکتبة الداوری.
    21. طباطبایى، سیدمحمدحسین ‏(1417هـ.ق). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    22. طوسی، محمدبن‌الحسن (1406هـ.ق). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد. بیروت: دارالاضواء.
    23. عاملی (شهیدثانی)، زین‌الدین‌بن‌علی (1416هـ.ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    24. عفانه، محمد (1994). القرآن و أوهام القرائة المعاصر. قاهره: دارالبشیر للنشر والتوزی.
    25. العک، خالد عبدالرحمن (1994). الفرقان و القرآن-قراءة إسلامیة معاصرة. بی‌جا: الحکمۀ
    26. علم‌الهدی، علی‌بن‌الحسین مرتضی (1377). تنزیه الانبیاء و الائمه. مترجم: سلمانی رحیمی، امیر. مشهد: به‌نشر.
    27. علی­جانی، محسن.، و قدسی، احمد (1395). فلسفه عدّۀ طلاق از منظر مفسران فریقین. نشریه مطالعات تفسیری، 27(7)، 7- 24.
    28. علیدوست، ابوالقاسم (1388). فقه و مصلحت. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    29. عمران، احمد (1995). القراءة المعاصرۀ للقرآن فی المیزان. بی‌جا: بی‌نا.
    30. فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله (بی‌تا). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
    31. فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد (1410هـ.ق). کتاب العین. ‏قم: هجرت‏.
    32. فضل‌الله، محمدحسین (1419هـ.ق). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دارالملاک.
    33. قدردان قراملکی، محمدحسن (1386). آیین خاتم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    34. لاهیجی، عبدالرزاق (1372). گوهر مراد. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    35. محامی، منیر محمد طاهر الشواف (1993). تهافت القراءة المعاصرة. قبرس: الشواف.
    36. مصباح یزدی، محمدتقی (1367). راهنما شناسی. قم: حوزه علمیه.
    37. مصطفوى، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏.
    38. مطهری، مرتضی (1388). مبانی و نوآوری‌های فقهی. تهران: صدرا.
    39. معرفت، محمدهادی (1374). تنزیه الانبیاء از آدم تا خاتم. قم: نبوغ.
    40. مفید، محمدبن‌نعمان بغدادی (1413هـ.ق). مصنفات الشیخ المفید. قم: مکتبه الاعلام الاسلامی.
    41. مقداد، فاضل (1396هـ.ق). اللوامع الالهیه. تبریز: نشر شفق.
    42. مکارم شیرازی، ناصر ( 1386). احکام بانوان. قم: مدرسه الامام على(ع).
    43. مکارم شیرازی، ناصر (1427هـ.ق). استفتاءات. قم: مدرسه الامام على(ع).
    44. موسوی بجنوردی، سید محمد(1384). عده و احکام آن. نشریه فلسفه تحلیلی، 40، 157- 175.
    45. نجفی جوهری، شیخ‌محمدحسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دارالاحیا تراث عربی.
    46. نصیری، علی (1386). رابطه متقابل کتاب و سنت. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    47. یوسفی، رقیه (1392). چیستی و چرایی عدّه در اسلام. نشریه پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، 2(1). 123- 140.