بررسی تطبیقی مقاصد نظام خانواده در آراء اندیشمندان دانش مقاصد‌الشریعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

2 دانشیار گروه حقوق و جرم‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری گروه مطالعات زن و خانواده، گرایش حقوق زن در اسلام، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

رویکرد نظری مقاصد‌الشریعه ازجمله نگرش‌های موجود در فلسفه فقه و حقوق اسلامی است که با تکیه بر اندیشه غایت‌مداری احکام شریعت، سازوکار روش‌مداری را در پردازش نظام‌مند احکام شرع ارائه می‌دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی اندیشه علمای این دانش نظری، به‌شیوه توصیفی- اسنادی انجام شد و ضمن ارائه گزارشی از غایات و مقاصد شریعت در حوزه خانواده، تحولات آن را نیز بررسی نمود. بدین منظور کلیه آثار علمی مکتوب در توصیف و تطبیق آراء متفکران برجسته متقدم و متأخر مقاصدی درباره مقاصد نظام خانواده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشتر تحولات اندیشه‌های این متفکران در پنج‌محور طبقه‌بندی می‌شود که عبارتند از: توسعه اندیشه مقاصدی از مقوله محدود نکاح به موضوع وسیع نظام خانواده؛ تأکید بر حمایت و پشتیبانی مقاصد ذاتی خانواده از مقاصد کلان شریعت؛ عنایت فزاینده به انتظام‌بخشی احکام متفرق خانواده ذیل نظام مقاصد مربوط به آن؛ عبور از چهارچوب نظری صِرف و تلاش برای فعال‌سازی، به کارگیری و تطبیق مقاصد خانواده بر احکام ناظر به آن؛ توجه به مسئولیت اجتماعی خانواده و انضمام مقاصد اجتماعی به اهداف این نهاد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on the Family System from the Perspective of Scholars of the Knowledge of Maghased al-Sharia

نویسندگان [English]

  • Touba Shakeri Golpayegani 1
  • Mohammad Farajiha 2
  • Saeideh Abaszadeh 3
1 ssistant Professor, Department of Women's Studies, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)
2 Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 Ph.D. Student in Women's Studies and Family in the Field of Women's Rights in Islam, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The theoretical approach to Maghased al-Sharia is one of the current attitudes in the field of the philosophy of jurisprudence and Islamic law that presents a methodical mechanism in the systematic processing of Sharia rules based on the goal-oriented thought of Sharia. This descriptive-documentary research aimed to comparatively study the thoughts of scholars of this knowledge, present a report on the goals of Sharia in the field of family, and review its changes; thus, all written scientific sources about descripting and adapting the ideas of prominent early and late goal-oriented scholars on the goals of family system were reviewed. According to the results, most of the changes of these scholars' perspectives are categorized into five groups, including: the development of goal-oriented thought from the limited topic of marriage to the vast issue of family system, the emphasis on the support of intrinsic purposes of family for the general purposes of Sharia, a more attention to regulating various family rules under the system of related goals, the avoidance of theorizing and an attempt to practice, the use and adaption of the family purposes to its rules and the focus on the social responsibility of family and adding social purposes to aims of this system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family's rights
  • the purposes of family system
  • Maghased al-Sharia
  • the purposes of Sharia
  1. * قرآن کریم (1388). مترجم: الهی قمشه‌ای، مهدی. تهران: گلبان.

    1. احمد البلوشی.، و همکاران (2019). مقاصد تکوین الاسره فی الشریعه الاسلامیه: دراسه تأصیلیه. مالزی: دانشگاه مالایا.
    2. احمدی ابهری، سیدمحمدعلی (1395). نقش مقاصد شریعت در تأثیر مقتضیات زمان بر سیاست کیفری اسلام. تهران: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    3. افقهی، زینب سادات (1392). مقاصد‌الشریعه در متون فقهی معاصر امامیه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد الهیات و معارف اسلامی. دانشگاه فردوسی مشهد.
    4. بهاردوست، علیرضا (1384). معرفی و نقد پژوهشی درباره مقاصد شریعت. نشریه کتاب ماه دین، 91 (-)، 22- 29.
    5. الخادمی، نورالدین (1421هـ.ق). علم المقاصدالشریعه. ریاض: مکتبه العبیکان.
    6. الریسونی، احمد (1376). اهداف دین از دیدگاه شاطبی. مترجم: اسلامی، حسن.، و ابهری، محمدعلی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
    7. الزبیر، الزین یعقوب (1411هـ.ق). موقف الشریعه الاسلامیه من تنظیم النسل. بیروت: دارالجیل.
    8. الزحیلی، وهبه (1406هـ.ق). اصول الفقه الاسلامی. دمشق: دارالفکر.
    9. الزناتی، خدیجه (2013). مقاصد احکام العاله من خلال کتاب مقاصد‌الشریعه اسلامیه لابن عاشور. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه ادرار. الجزیره.
    10. السرطوط، یوسف (2017). محاضرات مقاصد‌الشریعه الاسلامیه المتعلقه بالاسره. دانشگاه نور البشیر. الجزیره.
    11. الشاطبی، ابراهیم‌بن‌موسى (1417هـ.ق). الموافقات فی اصول الشریعه. محقق: محمدعبدالله دراز. بیروت: دارالمعرفه للطباعه و النشر.
    12. حصوه، ماهر حسین (2015). مقاصد الاسره و اسس بنائها فی الرویه الاسلامیه در کتاب مجموعه مقالات الاسره المسلمه ظل التغییرات المعاصره. اردن: دارالفتح للدراسات و النشر.
    13. شیخ احمد، محمد (2014). مقاصد‌الشریعه الاسلامیه و اثر‌ها فی رعایه الحقوق الانسان: دراسه تاصیلیه مقارنه. بی‌جا: مجمع الفقه الاسلامی.
    14. طه العلوانی، زینب (2013). الاسره فی مقاصد‌الشریعه: قرأه فی قضایا الزواج و الطلاق فی آمریکا. بیروت: انتشارات المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
    15. ابن‌عاشور، محمدالطاهر‌بن محمد (1425هـ.ق). مقاصد الشریعه الاسلامیه. قطر: انشارات وزاره الاوقاف و الشئون الاسلامیه.
    16. عطیه، جمال‌‌الدین (2003). نحوه تفعیل مقاصدالشریعه. دمشق: المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
    17. الغزالی، ابوحامد محمدبن محمد (1982). احیاء علوم دین. بیروت: انتشارات دارالمعرفه.
    18. الغزالی، ابوحامد محمدبن محمد (1413هـ.ق). المستصفی فی علم الاصول به تحقیق محمد عبدالسلام عبد الشافی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    19. الفاسی، علال (1411هـ.ق). مقاصد الشریعه الاسلامیه و مکارمها. بیروت: انتشارات دارالغرب الاسلامیه.
    20. القارش، جمیله (2018). المقاصد‌الشریعه فی الاسره و دور‌ها فی تفعیل قوانین الاسره فی البلاد الاسلامیه. دانشکده علوم اسلامی. نهمین مجمع بین‌‌المللی قضایاء الاسره المسلمه المعاصره فی ضوء الاصول و المقاصد‌الشریعه. دانشگاه باتنه الجزایر.
    21. گرامی‌پور، مهدی (1391). جایگاه سندی مقاصد‌الشریعه در فقه مذاهب اسلامی. نشریه علمی تخصصی حبل المتین، 1(3)، 51- 70.
    22. مسعود، محمدخالد (1998). فلسفه حقوق اسلامی. مترجم: ظفری، محمدرضا.، و اصغری آغمشهدی، فخرالدین. قم: انتشارات بوستان کتاب.
    23. النجار، عبدالمجید (2017). مقاصد الشریعه فی احکام الاسره المسلمه فی الغرب. مشاهده شده در https: //www. e-cfr. org/
    24. الیوبی، محمدسعد‌بن احمدبن مسعود (2008). مقاصدالشریعه. ریاض: دارالحجر.
    25. وکیل‌زاده، رحیم (1387). مقاصد شریعت از دیدگاه شیخ جواد مغنیه. نشریه پژوهش‌‌های فقه و حقوق، 5(16)، 139- 156.