آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری و سیاست‌‌‌های کلی خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فقه و حقوق، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران.

چکیده

سیاست‌‌‌‌های کلی، طراحی نظام براساس آرمان‌‌‌ها و اهداف است و نقش مهمی در جهت‌گیری نظام حقوقی و ساماندهی مشکلات فرهنگی و اجتماعی دارد. در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تعیین سیاست‌‌‌های کلی توسط مقام رهبری و مشورت مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام می‌شود و نظارت بر حسن اجرای آن برعهده مقام رهبری است که ازسوی ایشان به مجمع تشخیص مصلحت نظام واگذار شده است. همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز برای خود شأن سیاست‌گذاری قایل است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و آسیب‌شناسی فرایند سیاست‌گذاری، نحوه نظارت بر حسن اجرا و ارزیابی محتوای سیاست‌های کلی خانواده به‌شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شد. نتایج بررسی‌ها نشان داد که اسناد مربوط به سیاست‌‌‌های کلی خانواده به‌دلایلی مانند تعدد مراجع سیاست‌گذار، ابهام در شیوه نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی، درهم‌آمیزی سیاست‌های کلی با برنامه‌های اجرایی و تورّم قانونی در ساماندهی مشکلات خانواده کم‌فایده است. درنتیجه، تمرکزگرایی در سیاست‌گذاری و نظارت بر حسن اجرا، تقلیل سیاست‌های کلی و پالایش سیاست‌های کلی از برنامه‌های اجرایی، راهکار‌‌های عملی برای اصلاح فرایند سیاست‌گذاری و مشکلات ماهوی آن است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Pathology of Policy-Making and General Family Policies

نویسنده [English]

  • Farajollah Hedayatnia Ganji
Associate Professor, Department of Jurisprudence and Law, Research Institute for Islamic Culture and Thought, Qom, Iran.
چکیده [English]

General policies mean to plan a system based on some ideals and goals and they have an important role in directing legal system and organizing the cultural and social problems. In the Constitution of the Islamic Republic of Iran, the determination of general policies is done by the leadership along with the consultation of the Council of Expediency, and its good implementation is also supervised by the leadership that its responsibility is entrusted to the Council of Expediency. The Supreme Council of the Cultural Revolution also considers itself as a policy-maker. This descriptive-analytical study aimed to investigate the pathology of policy-making process, the supervision of its proper implementation, and the assessment of the content of general family policies. According to the results, the general family policies are not effective enough, because of the large number of policy-making authorities, the ambiguity in the supervision ways of implementation of general policies, the mixing of general policies with executive plans, and legal inflation in organizing family problems. As a result, the followings are some practical solutions for modifying the policymaking process and its problems: the centralization of policy-making and implementation supervision, the reduction of general policies, and the refinement of general policies. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • policy-making
  • general family policies
  • policy-making authorities
  • legal inflation
  1. * قرآن کریم (1382). مترجم: فولادوند، مهدی. قم: نگارش.

    1. ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم (1414هـ.ق). لسان‌‌العرب. بیروت: دار‌الفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
    2. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1369). صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی ج. ا. ایران. تهران: اداره تبلیغات و انتشارات.
    3. اسماعیلی، محسن.، و طحان نظیف، هادی‌ (1387). تحلیل ماهیت نهاد سیاست‌‌های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. نشریه حقوق اسلامی، 28، 87- 120.
    4. آریان‌پور کاشانی، منوچهر (1380). فرهنگ پیشرو آریان‌پور. تهران: نشر الکترونیکی و اطلاع‌رسانی جهان‌رایانه امین.
    5. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌‌الله العظمی خامنه‌ای. مشاهده شده در http://farsi. khamenei. ir
    6. پایگاه اطلاع‌رسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی. مشاهده شده در http://farhangoelm. ir
    7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372). ترمینولوژی حقوق. تهران: کتابخانه گنج دانش.
    8. جوهری، اسماعیل‌‌بن حماد (1407هـ.ق). الصحاح. بیروت: دار‌العلم للملایین.
    9. حسینی واسطی زبیدی، سیدمحمدمرتضی (1414هـ.ق). تاج‌‌العروس من جواهرالقاموس. محقق: شیری، علی. بیروت: دارالفکر.
    10. حق‌شناس، علی‌محمد.، سامعی، حسین.، و انتخابی، نرگس (1387). فرهنگ معاصر هزاره. تهران: فرهنگ معاصر.
    11. خان‌محمدی، هادی.، و اصلی‌پور، حسین (1396). طراحی شبکه مضمون‌های سیاست‌های کلی نظام خانواده مبتنی بر شیوه الگوسازی ساختاری تفسیری. نشریه فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، 39(12)، 107- 140.
    12. خبرگزاری دانشجویان ایران (۱۳۹۷). مشاهده شده در https://www.isna.ir
    13. دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام (1381). تشخیص مصلحت. تهران: اداره کل ارتباطات دبیرخانه مجمع.
    14. دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام (1388). مجموعه مصوبات سیاست‌های کلی. تهران: اداره کل ارتباطات دبیرخانه مجمع.
    15. دبیرخانه نشست اندیشه‌های راهبردی (1391). کتاب اندیشه‌های راهبردی زن و خانواده. تهران: اداره کل ارتباطات دبیرخانه مجمع.
    16. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    17. راوندى کاشانى، فضل‌‌الله‌بن على (بی‌تا). النوادر. قم: دارالکتاب.
    18. شعیری، محمدبن محمد (بی‌تا). جامع‌‌الاخبار. نجف: مطبعه حیدریه.
    19. صدوق، محمد‌بن على‌بن ‌بابویه (1413هـ.ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    20. طریحی، فخرالدین (1408هـ.ق). مجمع‌‌البحرین. محقق: حسینی، سید احمد. تهران: دفتر نشر فرهنگ.
    21. قتال نیشابورى، محمد‌بن احمد (1375). روضه‌‌الواعظین و بصیره المتعظین. قم: انتشارات رضى.
    22. کلینى، محمدبن یعقوب‌بن اسحاق (1407هـ.ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    23. مجلسى، محمدباقر (1403هـ.ق). بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار. بیروت: دار‌احیاء التراث العربی.
    24. مصباحی‌‌مقدم، غلامرضا (1397). پاسخ مصباحی‌‌‌مقدم به علی مطهری درباره هیئت عالی نظارت مجمع. خبرگزاری مجلس شورای اسلامی. مشاهده شده در http://www. i ir
    25. مطهری، علی (1397). دو شورای نگهبان نداریم. پایگاه اطلاع‌رسانی ایرنا. مشاهده شده در http://www. irna. ir.
    26. موسی‌زاده، ابراهیم (1387). تأملی در مفهوم، ماهیت و جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام. نشریه حقوق اسلامی، 17(5)، 151- 178.
    27. هاشمی، سیدمحمد (1375). حقوق اساسی ج. ا. ایران. قم: مجتمع آموزش عالی.
    28. هدایت‌نیا، فرج‌الله (1389). شورای نگهبان، پرسش‌ها و پاسخ‌ها. تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان.
    29. هدایت‌نیا، فرج‌الله (1400). طراحی نظام جامع حمایت خانواده. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.