الگوی نظری محافظت از مرزهای جنسی خانواده براساس منابع اسلامی برای خانواده‌درمانگری سیستمی- معنوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معارف حدیثی، دانشکده علوم و معارف اسلامی،‌ دانشگاه قرآن و حدیث،‌ قم، ‌ایران. (نویسنده مسؤل)

2 استاد گروه روان‌شناسی، پژوهشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران.

چکیده

در روایات اسلامی افزون بر مرز فردی، خانواده نیز مرز جنسی دارد که مرد و زن را شامل می‌شود و آموزه‌های آن قابلیت مدل‌سازی دارد. پژوهش حاضر با هدف استخراج الگوی محافظت از مرز جنسی خانواده به‌روش تحلیلی- اسنادی کلاسیک در مطالعات اسلامی انجام شد. داده‌های پژوهش بااستفاده از روش تجزیه و تحلیل کیفی از نوع بررسی متون متقابل تحلیل و سپس الگوپردازی نظری در چارچوب مشاهدات بالینی و تحلیلی، انجام شد. بدین‌منظور پس از تحلیل و کدگذاری بیش از 100 حدیث و آیات مرتبط با موضوع پژوهش، 23 روایت پس از اعتباریابی و باتوجه به آیات قرآن در الگوپردازی، انتخاب و با سه مؤلفه مربوط به مرزهای خانواده (مرزهای درون-بیرون، خود- دیگری و زن-مرد)، تجزیه و تحلیل شد. نتایج بررسی‌ها نشان داد که الگوی مرز جنسی خانواده ناظر به درون و بیرون خانواده بوده و شامل زن و مرد است. مدل ارتباط جنسی زن و مرد با غیرهمسر (خود-دیگری)، مدلی بسته و ایمنی‌‌بخش و رفتار جنسی همسران با یکدیگر، مدلی باز و رضایت‌بخش است. بُعد بیرونی این الگو، ترکیبی از عفت و غیرت است که سبب احساس ایمنی‌جنسی برای همسران می‌شود و بُعد درونی آن تبرج و آمادگی است که نشانه توجه جنسی است. همچنین بین رفتار درون و بیرون سیستم رابطه‌ای معکوس برقرار است؛ ‌یعنی منع جنسی نسبت به بیرون خانواده، باارضای جنسی درون خانواده ارتباط دارد و برعکس آن نیز برقرار است. براین‌اساس، برای امنیت مرز جنسی خانواده باید برنامه‌هایی جامع براساس مفاهیم عفت، غیرت، تبرّج و تهیأ طراحی کرد. این الگو می‌تواند برای ارتقاء امنیت و آرامش خانواده در تکنیک خانواده‌درمانگری‌معنوی مورد آزمون قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Theoretical Model of Protecting Family Sexual Borders Based on Islamic Sources for Spiritual-Systemic Family Therapy

نویسندگان [English]

  • Abas Pasandideh 1
  • Masoud Janbozorgi 2
  • Masoud Azarbaijani 2
1 Associate Professor, Department of Hadith Knowledge, Faculty of Islamic Sciences and Knowledge, Quran and Hadith University, Qom, Iran. (Corresponding Author)
2 Professor, Department of Psychology, Quran and Hadith University, Qom, Iran.
چکیده [English]

In Islamic narratives, not only do individuals have a sexual border, but also family has a sexual border that its teachings can be modeled. This analytical-documentary study tried to present a model of protecting family sexual border based on Islamic studies. The qualitative content analysis was applied for analyzing the data, and then the theoretical modeling was done in the form of clinical and analytical observations; thus, after analyzing and coding more than 100 Hadiths and the related Quranic verses, 23 narratives were selected after validating and paying attention to the Quranic verses in terms of modeling, and they were analyzed regarding three components related to family borders (inside-outside, self-other, and man-woman). According to the results, the model of family sexual border includes the components of inside-outside and man-woman. The model of sexual relationship of men and women with non-spouses (self-other) is a closed and protective model, and the model of sexual relationship of couples with each other is an open and satisfactory model. The outside aspect of this model is a combination of chastity and zeal, which makes the couples feel sexually safe, and the inside aspect is a combination of ostentation (Tabaroj) and readiness that is a sign of sexual attention. In addition, there is an inverse relationship between the inside behavior of the system and the outside, that is, sexual prohibition outside the family is related to sexual satisfaction inside the family and vice versa. Therefore, comprehensive programs, based on the concepts of chastity, zeal, and ostentation (Tabaroj), should be designed for protecting family sexual border. This model can be tested for improving family safety and peace in the spiritual family therapy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sexual border
  • chastity
  • ostentation (Tabaroj)
  • sexual beauty
  • sexual safety
  • sexual attention
  • spiritual family therapy

مراجع

  1. ابن‌‌اثیر، مبارک‌بن‌ محمد (1367). النهایه فی غریب الحدیث والاثر. قم: اسماعیلیان.
  2. ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن على (1363). تحف العقول. تصحیح: غفارى، على‌اکبر. قم: جامعه مدرسین.
  3. ابن‌فارس، احمد (1404هـ.ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  4. ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1414هـ.ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.
  5. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن على (1362). الخصال. مصحح: غفارى، على‌اکبر. قم: جامعه مدرسین.
  6. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن على (1376). الامالی. تهران: انتشارات کتابچی.
  7. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن على (1413هـ.ق). من لایحضره الفقیه. مصحح: غفارى، على‌‌اکبر. قم: جامعه مدرسین.
  8. آذربایجانی، مسعود.، پسندیده، عباس.، و جان‌‌بزرگی، مسعود (1396). مدیریت داخلی سیستم خانواده براساس گذشت در آیات و روایات: یک مداخله کوتاه‌‌مدت. نشریه اخلاق وحیانی، 1(6)، 33-55.
  9. پسندیده، عباس (1396). روش فهم روان‌شناختی متون دینی (فرمد): بررسی تک‌متن. نشریه روان‌شناسی اسلامی، 6، 67-91.
  10. پسندیده، عباس (1398.الف). روش فهم روان‌شناختی متون دینی. قم: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  11. پسندیده، عباس (1398.ب). فقه الحدیث. قم: دارالحدیث.
  12. پسندیده، عباس.، جان‎بزرگی، مسعود.، و آذربایجانی، مسعود (1397). الگوی نظری مداخله انعطاف نفوذناپذیری در خانواده‌‌درمانگری سیسمی معنوی. نشریه علوم حدیث، 1(23)، 24-46.
  13. جان‌بزرگی، مسعود (1398). درمان چندبعدی معنوی: یک رویکرد خداسو. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  14. جان‌بزرگی، مسعود.، پسندیده، عباس.، و آذربایجانی، مسعود (بی‌تا- منتشر نشده). خانواده‌‌درمانگری سیستمی معنوی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  15. جان‌‌بزرگی، مسعود.، و نوری، ناهید (1395). اثر خانواده‌‌درمانگری سیستمی معنوی بر رضایت زناشویی و کنش‌‌ورزی خانواده (الگوی مهر و قدرت). نشریه اسلامی زنان و خانواده، 6(4)، 9- 38.
  16. جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1376). الصحاح: تاج‌‌اللغه و صحاح‌‌العربیه. بیروت: دارالعلم للملایین.
  17. حدیدی، معصومه (1398). رابطه بین میزان استفاده از شبکه‌های ‌‌مجازی با خیانت زناشویی در بین مراجعه‌کنندگان به بخش مشاوره کلانتری تنکابن. نشریه علمی دانش انتظامی مازندران، 37، 167-202.
  18. درتاج، فریبا.، رجبیان دهزیری. مریم.، فتح‎اللهی، فیروزه.، و درتاج، فتانه (1397). رابطه میزان استفاده از شبکه‌های ‌‌اجتماعی مجازی با احساس تنهایی و خیانت زناشویی در دانشجویان. نشریه روان‌شناسی تربیتی، 47(14)، 119-140.
  19. راوندى کاشانى، فضل‌‌الله‌بن على (بی‌تا). النوادر. قم: دارالکتاب.
  20. صاحب‌بن عباد (1414هـ.ق). المحیط فی اللغه. بیروت: عالم الکتاب.
  21. طباطبایی، محمدکاظم (1393). منطق فهم حدیث. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  22. طبرسی، حسن‌بن فضل (1370). مکارم الاخلاق. قم: شریف رضی.
  23. طوسی، محمد‌بن حسن (1407هـ.ق). تهذیب الاحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  24. فتال نیشابوری، محمدبن احمد (1375). روضه‌‌الواعظین و بصیره‌‌المتعظین‏. قم: انتشارات رضی.
  25. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1409هـ.ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت.
  26. فرهمند، مهناز.، و رضوانی، زهره (1398). ساختار و عملکرد خانوده در خانواده‌های ‌‌تک‌‌همسر و چندهمسری. نشریه جامعه‌‌شناسی کاربردی، 3(30)، 135- 174.
  27. فروتن، سید کاظم.، و اخوان‌‌ تقوی، محمدحسین (1390). بررسی نقش سلامت جنسی در خانواده ایرانی. نشریه قضاوت، 71، 28-34.
  28. فیومی، احمدبن محمد (1414هـ.ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: دارالهجره.
  29. کلینى، محمدبن ‌یعقوب (1407هـ.ق). الکافی. تهران: الاسلامیه.
  30. کلینى، محمدبن یعقوب (1429هـ.ق). الکافی. قم: دارالحدیث.
  31. مفید، محمدبن محمد (1413هـ.ق). الاختصاص. قم: کنگره جهانی شیخ مفید.
  32. هوشیاری، جعفر.، صفورایی‌ پاریزی، محمدمهدی.، جزایری، حمید.، و تقیان، حسن (1399). مرزهای درونی خانواده از نگاه روان‌شناسی و قرآن‌کریم. نشریه اسلامی زنان و خانواده، 3(8)، 9- 32.
  33. Alexaner, K. A., & Fannin, E. (2014). Sexual Safety and Sexual Security among Young Black Women Who Have Sex with Women and Men. JOGN nursing. Journal of obstetric, gynecologic, and neonatal nursing, 43(4), DOI: 10. 1111/1552-6909. 12461.
  34. Barkow, J. H., Cosmides, L., & Tooby, J. (1992). The adapted mind: Evolutionary psychology and the generation of culture. New York: Oxford University Press.
  35. Baucom, D. H., Gordon, K. C., & Snyder, D. K. (2017). Integrative Treatment for Infidelity, In: Fitzgerald. J. Foundations for Couples Therapy. New York: Routledge.
  36. Bowlby, J. (1973). Separation: Anxiety and anger. New York: Basic Books.
  37. Buss, D. M. (1995). Evolutionary psychology: a new paradigm for psychological science. Psychology Inquiry, 6, 1-30.
  38. Cosmides, L., & Tooby, J. (1994). Origins of domain specificity: the evolution of functional organization. Cambridge: Cambridge University Press.
  39. Coulter, M. J. (2021). Spiritual Care of Gay Men in Committed Relationships: An Evidenced-Based Intercultural Approach. In Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Doctor of Philosophy. Advisor. Carrie Doehring.
  40. Daly, M., Wilson, M., & Weghorst, S. J. (1982). Male sexual jealousy. Ethology and Sociobiology, 3, 11-27.
  41. Drigotas, S. M., Safstrom, A., & Gentilia, T. (1999). An investment model prediction of dating infidelity. Journal of Personality and Social Psychology, 77, 509- 524.
  42. Drouin, M., Miller, D. A., & Dibble, J. L. (2015). Facebook or Memory: Which Is the Real Threat to Your Relationship? Cyberpsychol Behav Soc Netw, 18 (10), 561- 566.
  43. Eagly, A., & Wood, W. (1991). Explaining sex differences in social behavior: A metaanalytic perspective. Personality and Social Psychology Bulletin, 17, 306- 315.
  44. Fenigstein, A., & Peltz, R. (2002). Distress over the infidelity of a child’s spouse: A crucial test of evolutionary and socialization hypotheses. Personal Relationships, 9, 301- 312.
  45. Gabor, I., Keitner, G. I., Heru, A. M., & Glick. I. D. (2009). Clinical Manual of Couples and Family Therapy. American: Psychiatric Publishing.
  46. Greenan, D. E., & Tunnel, G. (2003). Couple Therapywith Gayman. NewYork: Guilford.
  47. Hyde, J. S., & DeLamater, J. (2000). Understanding human sexuality. New York: McGraw-Hill.
  48. McDaniel, B. T., Drouin, M., & Cravens, J. D. (2017). Do You Have Anything to Hide? Infidelity-Related Behaviors on Social Media Sites and Marital Satisfaction. Computers in Human Behavior, 66, 88– 95.
  49. Symons, D. (1979). The evolution of human sexuality. New York: Oxford University
  50. Tuttle, J. D., & Davis, S. N. (2015). Religion, Infidelity, and Divorce: Reexamining the Effect of Religious Behavior on Divorce Among Long-Married Couples. Journal of Divorce & Remarriage, 56(6), 475- 489.
  51. Wilkinson, R. T., Littlebear, S., & Reed, S. (2012). A Review of Treatment With Couples Post-Affair: An Emphasis on the Use of Disclosure. The Family Journal, 20(2), 140- 146. 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار