تدوین مدل مسئولیت‌‎پذیری و خودکارآمدی تحصیلی براساس الگوهای ارتباطی خانواده با نقش میانجی سبک‌های فرزندپروری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ‌ارشد‌ روان‌شناسی‌تربیتی، دانشگاه ‌قم، قم، ایران.

2 دانشیارگروه علوم تربیتی و روان‌‌شناسی، ‌‌دانشکده‌‌ ادبیات ‌‌و ‌‌علوم ‌‌انسانی، دانشگاه ‌‌قم،‌‌ قم، ایران. (نویسنده‌‌ مسئول)

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تدوین مدل مسئولیت‌پذیری و خودکارآمدی تحصیلی بر اساس الگوهای ارتباطی خانواده با اثر واسطه‌ای سبک‌های فرزندپروری ادراک‌شده در بین دانش‌آموزان به‌روش غیرآزمایشی از نوع همبستگی و تحلیل مسیر انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان پسر متوسطه دوم مناطق 14، 13و 15 تهران در سال تحصیلی 1400 بود که تعداد 410 نفر از ایشان به‌روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب و وارد پژوهش شدند. اطلاعات پژوهش با استفاده از پرسش‌نامه‌های مسئولیت‌پذیری روان‌شناختی کالیفرنیا، خودکارآمدی تحصیلی مورگان جینکز، ادراک از سبک‌های فرزندپروری مکلون و مررل و پرسش‌نامه تجدیدنظرشده الگوهای ارتباطی ریچی و فیتزپاتریک جمع‌آوری شد. نتایج نشان داد که مسئولیت‌پذیری دارای رابطه معنادار با سبک‌ فرزندپروری مقتدرانه بود، ولی رابطه معنادار با سبک‌های سهل‎گیرانه و مستبدانه نداشت. همچنین، الگوهای ارتباطی گفت‌وشنود و همنوایی به‌طور غیرمستقیم با مسئولیت‌پذیری رابطه مثبت داشت. خودکارآمدی تحصیلی به‌طور غیرمستقیم با الگوی ارتباطی گفت‌وشنود و الگوی همنوایی و به‌طور مستقیم با سبک فرزندپروری مقتدرانه رابطه مثبت داشت. در نهایت، رابطه مستقیم سبک فرزندپروری سهل‎گیرانه و سبک فرزندپروری مستبدانه با خودکارآمدی تحصیلی معنی‌‌دار نبود. براین‌اساس، الگوهای ارتباطی با نقش واسطه‌‌ای سبک‌‌های فرزندپروری 38% از مسئولیت‌پذیری و 25% از خودکارآمدی تحصیلی را تبیین می‌‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Developing a Model of Academic Responsibility and Self-efficacy Based on Family Communication Patterns with the Mediating Role of Parenting Styles

نویسندگان [English]

  • Ghasem Salehi Chelcheh 1
  • Ali Naghi Faghihi 2
1 M.A. in Educational Psychology, University of Qom, Qom, Iran.
2 Faculty member Associate Professor, Department of Educational Sciences and Psychology, Faculty of Literature and Human Sciences, University of Qom, Qom, Iran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

The current study was conducted with the purpose of developing a model of academic responsibility and self-efficacy based on family communication patterns with the mediating effect of perceived parenting styles among students using a non-experimental method of correlation and path analysis. The statistical population included all secondary school male students of the 14th , 13th and 15th districts of Tehran in the academic year of 1400, and 410 of them were selected by multi-stage cluster sampling and entered the research. Research data were collected by using the questionnaires of California psychological responsibility, Morgan and Jinks' academic self-efficacy, McClun and Merrell's perceived parenting styles, and Ritchie and Fitzpatrick's revised questionnaire of communication patterns. The findings showed that responsibility had a significant relationship with authoritarian parenting style, but it did not have a significant relationship with permissive and authoritarian styles. Furthermore, communication patterns of dialogue and conformity had a positive relationship indirectly with responsibility. Academic self-efficacy had a positive relationship indirectly with the conversational communication and conformity patterns and directly with the authoritarian parenting style. In the end, the direct relationship between permissive parenting style and authoritarian parenting style with academic self-efficacy was not significant. Therefore, communication patterns with the mediating role of parenting styles justify 38% of responsibility and 25% of academic self-efficacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • responsibility model
  • academic self-efficacy
  • perceived parenting styles
  • family communication patterns

مراجع

  1. آقایی، کورش (1394). رابطه فرهنگ‌سازمانی و جوسازمانی با مسئولیت‌پذیری کارکنان مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای شیراز. پایان‌نامه‌‌ی کارشناسی ارشد در رشته مدیریت آموزشی، دانشکده‌‌ی علوم تربیتی و روانشناسی. گروه علوم تربیتی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
  2. پوررضاییان، هدی.، و پوررضاییان، مهدی (1393). نقش الگوی ارتباطی خانواده و سبک‌‌های فرزندپروری والدین در هویت والدین و سلامت روان‌‌شناختی نوجوانان. کنگره ملی آسیب‌‌شناسی خانواده. تهران.
  3. پورعلی، محمد.، کدیور، پروین.، و همایونی، علیرضا (1387). ارتباط بین شیوه‌های فرزندپروری مادر و فرزندپروری ادراک‌شده با مکان کنترل و خود پنداره‌ی فرزندان. نشریه دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 10(3)، 114- 110.
  4. تجلی، فاطمه.، اردلان، الهام (1389). رابطه ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی. نشریه روا‌‌ن‌‌شناسی، 14(1)، 78- 62.
  5. توزنده‌‌جانی، حسن.، توکلی‌‌زاده، جهان‌‌شیر.، و لگزیان، زهرا (1390). اثربخشی شیوه‌های فرزندپروری بر خودکارآمدی و سلامت روان دانشجویان علوم انسانی دانشگاه پیام‌‌نور و آزاد نیشابور. نشریه افق دانش، 17(2)، 56- 64.
  6. توسلی‌‌نیا، سعید (1395). بررسی اثربخشی فرآیند تماس با شیوه‌های اهمال‌کاری بر خودگردانی و خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان. پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
  7. جوکار، بهرام.، و رستمی، راحله (1393). رابطه جهت‌گیری‌های ارتباطی خانواده و احساس تنهایی: بررسی نقش واسطه‌ای هویت معنوی. نشریه مشاوره کاربردی، 4(2)، 1- 18.
  8. حسینی دولت‌آبادی، فاطمه.، سعادت، سجاد.، و قاسمی جوبنه، رضا (1392). رابطه بین سبک‌های فرزندپروری، خودکارآمدی و نگرش به بزهکاری در دانش‌آموزان دبیرستانی. نشریه پژوهش‌نامه حقوق کیفری، 4(2)، 67- 88.
  9. خادم، کوثر.، علی‌‌زاده، حامد.، و پورعسکری، هاجر (1397). بررسی رابطه سبک‌های فرزندپروری والدین و مسئولیت‌پذیری اجتماعی نوجوانان. همایش ملی روان‌شناسی و سلامت ‌‌با محوریت ‌‌خانواده ‌‌و زندگی ‌‌سالم. شیراز.
  10. دهقانی‌‌زاده، حسین.، و حسین‌‌چاری، محبوبه (1391). بررسی نقش ادراک جهت‌گیری هدف والدین و الگوی ارتباطی خانواده در جهت‌گیری هدف دانش‌‌آموزان. نشریه خانواده‌‌پژوهی، 7(28)، 463- 477.
  11. زرین‌‌جوی الوار، مریم (1394). بررسی رابطه سبک‌های فرزندپروری والدین با مسئولیت‌پذیری و رشد اجتماعی دانش‌آموزان پسر. پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد علوم تربیتی. دانشگاه علامه طباطبایی.
  12. سفیری، خدیجه.، و چشمی، اکرم (1390). مسئولیت‌پذیری نوجوان و رابطه آن با شیوه‌های جامعه‌پذیری در خانواده. نشریه جامعه‌شناسی آموزش ‌و پرورش، 1(2)، 103- 130.
  13. سلیمی، ابوالفضل.، بهرامی، فاضل.، طاهری، محمد.، یونسی، سید جلال.، و حسین‌‌زاده، سمانه (1393). رابطه عملکرد خانواده و مسئولیت‌پذیری در نوجوانان دارای نقایص بینایی و مقایسه آن با نوجوانان عادی. نشریه تحقیقات علوم رفتاری، 4(38)، 17- 27.
  14. سیفی، مژگان (1394). بررسی تأثیر سبک‌های فرزندپروری بر خودکارآمدی دانش‌‌آموزان. کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی، روان‌‌شناسی و علوم اجتماعی. تهران.
  15. سیفی، مژگان.، و بازارویچ قادراف، قادر (1397). نقش میانجی‌گری خودکارآمدی تحصیلی در رابطه بین سبک‌های فرزندپروری و پیشرفت تحصیلی دانش‌‌آموزان. نشریه پژوهش در نظام‌های آموزش، 5(12)، 1280- 1292.
  16. طهرانی مقدم، حامد.، و شریعت باقری، محمدمهدی (1397). ارتباط عملکرد خانواده با مسئولیت‌پذیری و ارضای نیازهای روانی پایه دانش‌آموزان پسر دبیرستانی. نشریه خانواده‌‌پژوهی، 14(54)، 221- 235.
  17. عبدالهی، معصومه.، و قدسی، پروانه (1397). مقایسه تاب‌آوری و مسئولیت‌پذیری نوجوانان بزهکار و غیربزهکار. نشریه دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 61(1)، 358- 364.
  18. عسکری، سعید.، حجت‌‌خواه، سید محسن.، و وحیدبیگی، مختار (1396). رابطه‌ الگوهای ارتباطی خانواده، نهایی‌‌خواهی و حمایت اجتماعی با خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره‌ متوسطه. نشریه روان‌شناختی، 14(56)، 14- 34.
  19. عشیری، فاطمه.، و خطیرپاشا، کیومرث (1395). رابطه بین سبک‌های فرزندپروری و خودکارآمدی دانش‌آموزان پایه ششم شهرستان نکا 1395. سومین کنفرانس بین‌المللی روان‌‌شناسی، جامعه‌شناسی، علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی. تهران.
  20. قربانی، آزاد.، و امانی، احمد (1394). تبیین مدل نظری برای سبک‌های فرزندپروری، سبک‌های دل‌بستگی و خودمتمایزسازی زوجین. نشریه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 6(21)، 67- 85.
  21. کاکایی، فهیمه.، و احمدی، محمدسعید (1397). رابطه شیوه‌های فرزندپروری با خوش‌بینی، امیدواری و پیشرفت تحصیلی دانش‌‌آموزان. نشریه رویش روان‌شناسی، 7(12)، 385- 396.
  22. محمدی مصیری، فرهاد.، و مرادی، خدیجه (1397). بررسی کارکرد خانواده و اختلال اضطراب اجتماعی: نقش میانجی‌‌های باورهای ناکارآمد و مهارت‌های اجتماعی. نشریه مشاوره کاربردی، 8(1)، 101- 114.
  23. محمدی، سید عبدالله.، شیخ‌الاسلامی، راضیه.، و فولادچنگ، محبوبه (1398). مسئولیت‌پذیری در بزرگسالی درحال ظهور: نقش الگوهای ارتباطی خانواده و ابعاد هویت. نشریه مشاوره کاربردی، 9(2)، 1- 22.
  24. مرادی، علی.، و ثنایی‌‌ذاکر، باقر (1395). نقش سبک‌های فرزندپروری و سبک‌های هویت در پیش‌بینی خودکارآمدی فرزندان. همایش بین‌المللی افق‌های نوین در علوم تربیتی، روان‌‌شناسی و آسیب‌های اجتماعی. تهران.
  25. ملکی پیربازاری، معصومه.، نوری، ربابه.، و صرامی، غلامرضا (1390). حمایت اجتماعی و علائم افسردگی، نقش واسطه‌ای خودکارآمدی. نشریه روان‌‌شناسی معاصر، 6(2)، 25- 48.
  26. مهربان، سید علی.، کرمی، ابوالفضل.، اسدزاده، حسن.، و ستوده اصل، نعمت (1398). تدوین مدل ساختاری برای پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی ازطریق سبک‌های فرزندپروری و باورهای معرفت‌شناختی در دانش‌آموزان متوسطه دوره دوم شهر تهران. نشریه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیرت آموزشی، 2(38)، 209- 236.
  27. نیکنام، ندا.، و جوکار، بهرام (1394). پیش‌بینی ابعاد خودکار براساس جهت‌گیری ارتباطات خانوادگی و ساختار کلاس. نشریه مطالعات آموزش و یادگیری، 7(1)، 25- 48.
  28. هاشمی، لادن.، و اسکندری، حمیده (1390). رابطه‌ الگوهای ارتباطی خانواده با سرسختی و خودکارآمدی تحصیلی نوجوانان. دومین همایش ملی روان‌‌شناسی- روان‌‌شناسی خانواده. مرودشت.
  29. یوسف‌‌زاده، ایمان.، استحقاقی گرجی، معصومه.، حجتی، علی.، و اعتمادی، احمد (1393). بررسی خودکارآمدی و خوش‌بینی در دانش‌آموزان دختر دبیرستانی و ارتباط آن با سبک فرزندپروری مادران. نشریه‌‌ زن و مطالعات خانواده، 7(26)، 123- 138.
  30. Adams, A. M., Wilson, H., Money, J., Palmer- Conn, S., & Fearn, J. (2020). Student engagement with feedback and attainment: the role of academic self- efficacy. Assessment & Evaluation in Higher Education, 45 (2), 1–13.
  31. Allen, A., & Mintrom, M. (2010). Responsibility and School Governance. Educational Policy Originally Published Online.
  32. Birkeland, M. S., Breivik, K., & Wold, B. (2013). Peer acceptance protectsglobal self- esteem from negative effects of low closeness to parents during adolescence and early adulthood. Journal of Youth andAdolescence, 10, 929- 937.
  33. Bohanek, J.G., Marin, K.A., Fivush, R., & Duke, M. P. (2006). Family narrative interaction and children’s sense of self. Family Process, 45, 39- 54.
  34. Bong, M. (2008). Effect of Parent- Child Relationship and Classroom Goal Structure on motivation, Help- Seeking avoid and cheating. The Journal of Experimental Education, 76 (2), 191- 217.
  35. Bornstein, M. H. (2003). Positive parenting and positive development in children. Handbook of applied developmental science: Promoting positive child, adolescent, and family development through research. policies, and programs, 1, 187-209.‏
  36. Caprara, G. V., Pastorelli, C., Regalia, C., Scabini, E., & Bandura, A. (2005). Impact of adolescents’ filial self- efficacy on quality of family functioning and satisfaction. Journal of Research on Adolescence, 15 (71), 1- 12.
  37. Carreres- Ponsoda, F., Escartí, A., Jimenez- Olmedo, J. M., & Cortell- Tormo, J. M. (2021). Effects of a teaching personal and social responsibility model intervention in competitive youth sport. Frontiers in psychology, 12,(1), 1-12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.624018
  38. Crain, W. (2010). Theories of development: concepts and application (4ed).London: prentice- Hall.
  39. Dennis, C. L. (2003). Peer support within a health care context: a concept analysis. International journal of nursing studies, 40(3), 321- 332.
  40. Fitzpatrick, M. A. (2004). The family communication patterns theory: Observations on its development and application. The journal of Family Communication, 4, 167- 179.
  41. Garza, Y., Kinsworthy, S., & Watts, R. E. (2009). Child- parent relationship training as experienced by Hispanic parents: Aphenomenological study. International Journal of play therapy, 18(4), 217- 228.
  42. Guastello, D. D., Guastello, S. J., & Briggs, J. M. (2014). Parenting style and generativity measured in college students and their parents. Sage Open, 4(1), 2158244013518053.
  43. Hoeve, M., Dubas, J. S., Gerris, J. R., van der Laan, P. H., & Smeenk, W. (2011). Maternal and paternal parenting styles: Unique and combined links to adolescent and early adult delinquency. Journal of adolescence, 34(5), 813- 827.
  44. Koerner, A. F., & fitzpatrick, M. A. (2002). Understanding family communication patterns and family functioning: The role of conversation or ientation and conformity orientation. Communication Year book, 26, 37- 69.
  45. J., Lane, M. A., & Kyprianou, A. (2014). Self – efficacy, self- esteem and their umpact on Academic performance. Journal Social and Behavior and personality, 8(13), 247- 256.
  46. Lenzi, M., Vieno, A., Santinello, M., Nation, M., & Voight, A. (2014). Therole played by the family in shaping early and middle adolescent civicresponsibility. The Journal of Early Adolescence, 34(2), 251- 278.
  47. Ling, L., Haiyin, G., & Yanhua, X. (2020). The mediating and buffering effect of academic self- efficacy on the relationship between smartphone addiction and academic procrastination. Computers & Education, 159, 104001.
  48. Mandara, J. (2003). The typological approach in child andfamily psychology: A review of theory, methods, and research. Clinical Child and Family Psychology Review, 6, 129- 146.
  49. Meece, J. L., Glienke, B. B., & Burg, S. (2006). Gender and motivation. Journal of Psychology, 44(12), 351- 373.
  50. Okagaki, L., & Bingham, G. E. (2005). Parents' Social Cognitions and Their Parenting Behaviors.London: Routledge
  51. Park, Y.S., & Kim, B. S. K. (2010). Acculturation, enculturation, parental adherence to Asian- American college students. Asian American Journal of Psychology, 1(1), 67- 79.
  52. Pong, S., Johnston, J., & Chen, V. (2010). Authoritarian parenting and Asian adolescent school performance: Insights from the US and Taiwan. International Journal of Behavioral Development, 34(1), 62- 72.
  53. Talsma, K., Schuz, B., Schwarzer, R., & Norris, K. (2018). I believe, therefore I achieve: A meta- analytic cross- lagged panel analysis of self- efficacy and academic performance. Learning and Individual Differences, 61, 136–150.
  54. Tauginienė, L., & Urbanovič, J. (2018). Social Responsibility in Transition of Stakeholders: From the School to the University. Stakeholders, Governance and Responsibility (Developments in Corporate Governance and Responsibility, 14, 143- 163.
  55. Turner, A., Chandler, M., & Heffer, W. (2009). The influence of parenting styles, achievement motivation and self- efficacy on academic performance in college students. Journal of College Student Development, 50(3), 337- 346.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار