حضانت از کودکان معلول در اسلام و حقوق بین‌الملل بشر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

2 دکترای حقوق عمومی، دانشگاه آزاد واحد رفسنجان، کرمان، ایران.

3 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آیت‌الله حائری یزدی، میبد، یزد، ایران.

چکیده

با تحول رویکرد حاکم بر حقوق افراد معلول، از حقوق رفاهی و اعطای امتیازات موردی به حق‌‌محوری معلولان، الگویی از حضانت نسبت به کودکان معلول صورتبندی شده که با انگاره‌‌های فقهی همسویی دارد. براین‌اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی حضانت کودکان معلول در اسلام و حقوق بین‌الملل به‌شیوه تحلیلی- اسنادی انجام شد. نتایج بررسی‌ها نشان داد که حضانت از محدوده‌ روابط بینافردی (مولی علیه و ولیّ) خارج شده و به حوزه‌‌ای اصالتاً و بدواً نظارت‌‌پذیر، تغییر یافته است؛ اما نه آنکه استثنائاً اقتضای نظارت داشته باشد. همچنین، اصل مصلحت به پیش‌‌شرط اقدامات حاضن نظر دارد و نه صرف عدم مفسده و لزوم عیان شدگی مصلحت و پایش مصلحت در همه مراحل (از جمله هدف اقدامات حاضن و نیز نتیجه اقدامات) از ویژگی‌‌های آن است. این رویکرد فقه اسلامی تا حدودی با رویکرد کنوانسیون حقوق افراد معلول ناهمسوست؛ زیرا براساس کنوانسیون، بایستی بهترین تفسیر از اراده و ترجیحات فرد معلول، جایگزین تعیین بهترین مصالح وی ازسوی حاضن شود. براین‌اساس، اصل استقلال و مشارکت‌‌ کودک معلول در تنافی با تشخیص مصلحت برای وی قرار می‌‌گیرد؛ به‌ویژه آنکه مشکلات مربوط به ارزش حقوقی گفتار کودک، چیستی و کیفیت مشارکت او را خدشه‌‌پذیر خواهد کرد. همچنانکه برخی سؤالات همچون صحت یا عدم صحت انتساب عمل حقوقی شکل‌گرفته بعد از مشارکت، به کودک معلول و درنتیجه امتناع یا امکان انحلال عمل حقوقی (در زمان کودکی و یا بعد از بلوغ) در حقوق بشر، نیازمند بازاجتهاد فقهی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Custody of Disabled Children in Islam and International Human Rights

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohsen Ghaemi Kharegh 1
  • Mohammad Lorinejad 2
  • somayeh aghaee 3
1 Ph.D. in Law, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)
2 Ph.D. in Law, Islamic Azad University, Rafsanjan Branch, Kerman, Iran.
3 Ph.D. Student in Criminal Law and Criminology, Ayatollah Haeri Yazdi University, Meybod, Iran.
چکیده [English]

With the evolution of the governing approach to the rights of disabled people, from welfare rights and granting case-by-case privileges to the rights-oriented of disabled people, a model of custody of disabled children has been formulated that is aligned with jurisprudential concepts. Therefore, the current research was conducted with the purpose of comparative investigation of the custody of disabled children in Islam and international law in an analytical-documentary way. The results of the investigations showed that custody has gone out of the scope of interpersonal relations (owner, guardian and parent) and has changed to an area that can be originally and primarily monitored and it refuses the one that exceptionally requires supervision. In addition, the principle of expediency refers to the precondition of the actions of the judge and not only the absence of corruption and the necessity of the expediency being evident and monitoring the expediency in all stages (including the purpose of the actions of the judge and the result of the actions) is one of its characteristics. This approach of Islamic jurisprudence is somewhat incompatible with the approach of the Convention on the Rights of Disabled Persons since according to the convention, the best interpretation of the will and preferences of the disabled person should be replaced by the determination of his best interests by the guardian. Therefore, the principle of independence and participation of a disabled child is in conflict with the recognition of expediency for him; especially, the problems related to the legal value of the child's speech will affect the nature and quality of his participation. Furthermore, other questions such as the accuracy or inaccuracy of attributing the legal act formed after participation to the disabled child and as a result the refusal or the possibility of dissolving the legal act (during childhood or after puberty) in human rights, require jurisprudential re-examination.

کلیدواژه‌ها [English]

  • disabled child
  • custody of a disabled child
  • convention on the rights of disabled persons
  • Islamic jurisprudence
  • interpretation of the will and preferences of a disabled person
  • value of a child's speech rights

مراجع

  1. * قرآن کریم  (1396)، مترجم: انصاریان، حسین. تهران: سازمان دار القرآن الکریم.

    1. آشتیانی، میرزامحمود (1407هـ.ق). کتاب نکاح. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    2. اشراقی، محمود (1382). بررسی علل و عوامل بزه‌‌دیدگی در خانواده. مجموعه مقالات اولین همایش تبیین علمی بزه‌‌دیدگان و راهکارهای پیشگیرانه. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
    3. آملی، میرزا محمدتقی (1413هـ.ق). المکاسب و البیع. قم: النشر الاسلامی.
    4. انصارى، مرتضی (1411هـ.ق). کتاب المکاسب. قم: دار‌الذخائر.
    5. بحرالعلوم، محمدتقی (1403هـ.ق). بلغه الفقیه. تهران: المکتبه الصادق.
    6. توتونچیان، مهری.، و سرشار، مینا (1399). حق بر زندگی خانوادگی کودکان در پرتو نظام حقوق بشر. نشریه حقوق کودک، 7(2)، 105- 123.
    7. توسلی نایینی، منوچهر (1387). تأملی بر حقوق معلولان ازمنظر کنوانسیون حقوق معلولان و سایر اسناد بین‌‌المللی. نشریه حقوق خصوصی، 13(5)، 51- 82.
    8. حرعاملی، محمدبن حسن (1409هـ.ق). وسائل الشیعه. بیروت: احیاء للتراث العربی.
    9. حسینی مراغی، میرعبدالفتاح (1418هـ.ق). العناوین. قم: النشر الاسلامی.
    10. حلی، ابن فهد (1407هـ.ق). المهذب البارع فی شرح مختصر النافع. قم: النشر الاسلامی.
    11. حلی، حسن‌بن یوسف (1410هـ.ق). ارشاد الاذهان الى احکام الایمان. قم: انتشارات اسلامى.
    12. خوانساری، سیداحمد (1355). جامع المدارک. تهران: الصدوق.
    13. خویی، سیدابوالقاسم (بی‌‌تا). المستند فی شرح العروه الوثقی. بی‌‌جا: بی‌‌نا.
    14. رضایی، علی.، و السان، مصطفی (1387). حقوق آموزشی کودکان معلول در ایران. نشریه پژوهش‌‌های حقوقی، 13(7)، 221- 236.
    15. رمضانی قوام‌‌آبادی، محمدحسین (1385). حمایت از معلولین در حقوق بین‌‌الملل. نشریه رفاه اجتماعی، 41(11)، 307- 342.
    16. سبزواری، سیدعبدالاعلی (1413هـ.ق). مهذب الاحکام. قم: المنار.
    17. شهیداول، محمد (1414هـ.ق). القواعد و الفوائد. قم: چاپ حکیم.
    18. شهیدثانی، زین‌‌الدین (1367). الروضه البهیه. قم: جامعه النجف الدینیه.
    19. شهیدثانی، زین‌‌الدین (1414هـ.ق). حاشیه الارشاد. قم: تبلیغات اسلامی.
    20. صافی گلپایگانی، لطف‌‌الله (1416هـ.ق). هدایه العباد. قم: دار‌القرآن الکریم.
    21. طباطبایی یزدی، محمدکاظم (1419هـ.ق). العروه الوثقی. قم: انتشارات اسلامی.
    22. علی‌‌دوست، ابوالقاسم (1396). فقه و مصلحت. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
    23. غروی اصفهانی، محمدحسین (1409هـ.ق). الاجاره. قم: انتشارات اسلامی.
    24. غنی‌‌زاده بافقی، مریم، محقق داماد، سید مصطفی؛ روشن، محمد؛ انصاری، باقر (1396). مصالح عالیه کودک در عهدنامه حقوق کودک، فقه اسلامی و نظام حقوقی ایران. نهمین کنگره ملی آسیب شناسی خانواده و پنجمین جشنواره ملی خانواده پژوهی. تهران.
    25. قاری سید فاطمی، محمد (1387). تحول گفتمانی: حق‌‌ها و آزادی‌‌های معلولان در آیینه حقوق بشر معاصر. نشریه پژوهش‌‌های حقوقی، 13(7)، 185- 208.
    26. کمالی، محمد.، و ایران، فریبا (1382). مروری بر حقوق کودکان دارای ناتوانی و معلولیت. نشریه رفاه اجتماعی، 2(7)، 93- 110.
    27. محقق کرکی، علی (1414هـ.ق). جامع المقاصد. قم: آل البیت.
    28. مکارم شیرازی، ناصر (1411هـ.ق). انوار الفقاهه-کتاب البیع. قم: مدرسه الامام امیرالمؤمنین (ع).
    29. موسوی، فضل‌‌الله.، و ابراهیمی، فاطمه (1399). بررسی جایگاه خانواده در نظام بین‌‌المللی حقوق بشر. نشریه مطالعات حقوق عمومی، 2(50)، 491- 511.
    30. موسوی‌خمینی، سیدروح‌‌الله (1367). تحریرالوسیله. قم: دار‌العلم.
    31. نجفی، محمدحسن (بی‌‌تا). جواهر الکلام. بیروت: احیا التراث العربی.
    32. نصیب، محمدحسین (1390). نگرشی بر وضعیت حقوقی معلولان در ایران. نشریه حقوق اساسی، 16(8)، 141- 168.
    33. وحید خراسانی، حسین (1328). منهاج الصالحین. قم: مدرسه امام باقر (ع).
    34. یوسفیان، الهام (1387). تأملی بر قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در پرتو مقررات کنوانسیون حقوق اشخاص دارای معلولیت. پژوهش‌‌های حقوقی، 13(7)، 209-219.

     

    1. Beth Isaacs, M. (1987). When Is a Parent Out of the Picture? Different Custody, Different Perceptions. Family Process, 26, 1- 30.
    2. Children’s Bureau (2016). Determining the best interests of the child. Washington, DC: Department of Health and Human Services
    3. Committee on the Rights of Persons with Disabilities (2014). Eleventh session. General comment. No.1, Paragraph17.
    4. Committee on the Rights of Persons with Disabilities Eleventh session (31 March –11 April 2014). General comment, No. 1
    5. Committee on the Rights of the Child (2013). General Comment No. 14, Chapter V.A.1.
    6. Committee on the Rights of the Child (2013). General Comment, 14 , Chapter V.A.1
    7. CRC Committee (2003). General Comment No. 5 on general measures of implementation of the Convention on the Rights of the Child (on Articles 4, 42 and 44), UN Doc. CRC/GC/2003/5, Para. 6
    8. Declaration on the Rights of Disabled Persons (1975, 09 December). General Assembly resolution 3447.
    9. Woodhouse, B. B. (1999). The Consttitutionalization of Children's Rights: Incorporating Emerging Human Rights into Constitutional Doctrine. JOURNAL OF CONSTITUTIONAL LAW, 2(1), 1- 53.
    10. World Health Organization & World Bank (2011). World Report on Disability. Available at: https://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report.pdf accessed on 20. August 2020.
    11. World Health Organization & World Bank (2011). World Report on Disability. Available at: https://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report.pdf accessed on 20. August 2020.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار