ظرفیت‌‌های حقوق در ایمن‌سازی اقتصادی خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فقه و حقوق، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران.

چکیده

در حقوق خانواده اسلام و ایران، احکام اقتصادی به گونه‌ای تشریع شده است که نیازهای زوجین و فرزندان را تأمین نماید. باوجوداین، به‌دلیل تحولات اجتماعی، امروزه بعضی احکام اقتصادی خانواده تأمین‌کننده نیازهای آنان نیست. پژوهش حاضر باهدف بررسی ناامنی اقتصادی خانواده در حقوق ایران و ظرفیت‌های حقوق برای برون‌رفت از این ناامنی انجام شد. بدین‌منظور، کلیه منابع مکتوب حقوق در این حوزه به‌روشی تحلیلی- اسنادی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در نظام حقوقی ایران، استفاده از ظرفیت حقوق خصوصی برای تأمین اقتصادی خانواده ملاک بوده است و جهت‌گیری تحولات حقوقی در دو بعد تقنینی و قراردادی، شامل تأمین اقتصادی زوجه از طریق تغلیظ تعهدات اقتصادی زوج می‌باشد. ازاین‌رو، توازن حقوق و تکالیف زناشویی به‌هم‌ریخته و خانواده دچار بدکارکردی شده است. براین‌اساس، در پژوهش حاضر، تجربه حقوقی ایران در این حوزه نقد و ظرفیت حقوق عمومی در تأمین اقتصادی خانواده تشریح شد و این نتیجه حاصل گردید که راه برون‌رفت از بدکارکردی این حوزه و تأمین اقتصادی خانواده، تعهدپذیری اقتصادی دولت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Legal Capabilities in the Economic Immunization of the Family

نویسنده [English]

  • Farajollah Hedayatniaganji
Associate Professor, Department of Jurisprudence and Law, Research Institute for Islamic Culture and Thought, Qom, Iran.
چکیده [English]

In the family law of Islam and Iran, economic rules have been legislated in such a way as to provide for the needs of spouses and children. However, due to social changes, today some family economic rules do not provide for their needs. The current research was conducted with the purpose of investigating the economic insecurity of the family in Iranian law and the capacities of law to overcome this insecurity. To this end, all the written sources of law in this field were investigated in the analytical-documentary way. The results showed that in Iran's legal system, the use of private rights capacity for the economic support of the family has been the criterion. Moreover, the direction of legal developments in two legal and contractual dimensions includes the economic support of the wife through the consolidation of the economic obligations of the husband. Therefore, the balance of marital rights and duties has been messed up and the family has become dysfunctional. So, in this paper, Iran's legal experience in the field of criticism and the capacity of public law in the economic provision of the family was explained. In the end, it was concluded that the way out of the malfunctioning of this area and the economic provision of the family is the economic commitment of the government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • economic security of the family
  • economic rights of the family
  • private rights of the family
  • general rights of the family
  • capacities of rights in providing economic rights
  1. * قرآن کریم (1388). مترجم: مکارم شیرازی، ناصر. تهران: طلایه آفاق.

    1. ابن‌بابویه،‌ محمد‌بن‌على (1362).‌ الخصال.‌ قم: جامعه مدرسین.‌
    2. بحرانى، یوسف (1405هـ.ق).‌ الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة.‌ قم: دفتر انتشارات اسلامى.‌
    3. جوهری،‌ اسماعیل‌بن‌حماد (1407هـ.ق).‌ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه.‌ محقق: احمد عبدالغفور عطار.‌ بیروت:‌ دارالعلم للملایین‌.
    4. حائرى طباطبائی،‌ سیدعلى (1418هـ.ق).‌ ریاض المسائل.‌ قم: مؤسسه آل البیت(ع).
    5. حلبی،‌ تقى‌الدین‌بن نجم الدین ابوالصلاح (1403هـ.ق).‌ الکافی فی‌الفقه.‌ اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین(ع).
    6. سبحانی تبریزى، جعفر (بی‎تا). نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء. قم: مؤسسه الامام الصادق(ع).
    7. سبزواری،‌ محمدباقر (1423هـ.ق).‌ کفایة الأحکام.‌ قم: دفتر انتشارات اسلامى.‌
    8. سیستانى،‌ سیدعلى حسینى (1417هـ.ق).‌ منهاج الصالحین.‌ قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانى.
    9. شیخ مفید،‌ محمد‌بن محمد (1413هـ.ق).‌ أحکام النساء.‌ قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
    10. طبرسى،‌ حسن‌بن فضل (1412هـ.ق).‌ مکارم الأخلاق.‌ قم: انشارات الشریف الرضی.
    11. طریحی، فخرالدین (1416هـ.ق).‌ مجمع البحرین. تهران:‌ کتابفروشى مرتضوى.
    12. طوسى،‌ محمد‌بن حسن (1390هـ.ق).‌ الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران:‌ دار‌الکتب الإسلامیة.
    13. عاملی (شهید ثانى)، زین‌الدین‌بن على (1410هـ.ق).‌ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم:‌ کتابفروشى داورى.
    14. عاملی (شهیدثانی)،‌ زین‌الدین‌بن على (1413هـ.ق).‌ مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    15. علامه‌حلى، حسن‌بن یوسف (1413هـ.ق).‌ مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة.‌ قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    16. علامه‌حلى.‌ حسن‌بن یوسف (1420هـ.ق).‌ تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. قم:‌ مؤسسه امام صادق(ع).
    17. ‌علم‌الهدی، سیدمرتضى، (على‌بن حسین موسوى) (1415هـ.ق).‌ الانتصار فی انفرادات الإمامیة. قم:‌ دفتر انتشارات اسلامى.‌
    18. فتحی، الهام.، و جاوید،‌ نورمحمد (1397).‌ ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی به تفکیک جنس بر اساس اطلاعات سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395.‌ تهران: مرکز آمار ایران (گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی).
    19. کاتوزیان،‌ ناصر (1374).‌ قواعد عمومى قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.‌
    20. کاتوزیان، ناصر (1375).‌ دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده.‌ تهران: موسسه نشر یلدا.
    21. کاتوزیان، ناصر (1377). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: نشر دادگستر.
    22. محقق‌حلی،‌ جعفر‌بن حسن (1408هـ.ق).‌ شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام.‌ محقق: بقال، عبدالحسین محمدعلی.‌ قم:‌ انتشارات اسماعیلیان.
    23. معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه (1382).‌ مجموعه آراى فقهى در امور حقوقى (نکاح 1).‌ قم: معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه.
    24. موسوی خمینى،‌ سیدروح‌اللّه (بی‌تا).‌ تحریر الوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دار‌العلم.‌
    25. نجفى، محمدحسن (1404هـ.ق).‌ جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام.‌ بیروت: دار‌إحیاء التراث العربی.‌
    26. نجفی، محمدحسن (بی‌تا). جواهرالکلام فی شرح شرائع‌الإسلام. بیروت: دار‌إحیاء ‌التراث العربی.
    27. هدایت‌نیا،‌ فرج‌الله (1386).‌ حق حبس زوجه برای استیفای مهریه.‌ نشریه تخصصی فقه و حقوق،‌ 14، 37- 63.
    28. هدایت‌نیا،‌ فرج‌الله (1397).‌ نشوز زوجین در فقه و نظام حقوقی ایران. تهران:‌ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    29. هدایت‌نیا، فرج‌الله (1398).‌ ناداری شوهر؛ طلاق قضایی یا تأمین اقتصادی.‌ نشریه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، 10(6)،‌ 25- 47.
    30. هدایت‌نیا،‌ فرج‌الله (1399).‌ بررسی فقهی مقدار فدیه در طلاق خلع.‌ نشریه قرآن،‌ فقه و حقوق اسلامی،‌ 13(7)، 75- 99.
    31. هدایت‌نیا، فرج‌الله (1400).‌ ظرفیت‌شناسی حقوق در کنترل ازدواج‌هراسی. نشریه دین و قانون، 34، 9- 37.
    32. هدایت‌نیا،‌ فرج‌الله (1402).‌ دولت و حقوق اقتصادی خانواده. مشهد:‌ انتشارات حوزه علمیه خراسان.