مدیریت خانواده در اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه علم و صنعت ایران، گرایش علوم قرآن و حدیث.

چکیده

قرآن در آیه 34 سوره نساء بر اساس اصل جامعیت و پاسخ گویی به نیازهای هدایتی انسان، درباره چگونگی مدیریت خانواده سخن گفته است و بر اساس دو امتیاز موهبتی و کسبی مردان بر زنان، قیومیت خانواده را به مردان واگذار کرده است.
در این مقاله، نخست با استفاده از روش سبر و تقسیم، ضرورت وجود مدیر در خانه اثبات گردید و سپس با واکاوی آرای مفسران، واژه «قوّام» در آیه، به مدیریت و سرپرستی مردان بر خانواده معنا شد و با توجه به تعمیم علتی که در آیه بیان شده و نیز مصلحت ستر و عفاف برای زنان، این نکته مورد تأکید قرار گرفت که گستره قیومیت مردان، فراتر از حوزه خانه و خانواده است و همه عرصه‏های اجتماعی را در بر می‏گیرد و در ادامه، دو دیدگاه برتری موهبتی و کسبی مردان بر زنان مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Family Management in Islam

نویسنده [English]

  • Ali Nasiri
Associate professor, Iran University of Science & Technology, Quranic Sciences and Hadith (Trend).
چکیده [English]

The  Holy  Quran,  which  is  a  book  of  guidance,  has,  on  the  basis  of  a  comprehensive  principle  and  in  order  to  redress  man's  need  for  guidance,  spoken  of  family  management  in  verse  34  of  Surah  al-Nisah.  It  has  relegated  the  maintenance  and  protection  of  the  family  to  men  owing,  largely,  to  the  fact  that  men  enjoy  two  distinct  (God-gifted  or  acquired)  privileges.  In  this  study,  the  need  for  presence  of  a  manager  to  manage  the  family  has  been  proven  through  a  test  and  division  method.  Thereupon,  the  views  of  exegetes  concerning  the  term  'Qawwam'  (maintainer)  in  the  verse  have  been  examined.  The  conclusion  is  that  they  have  interpreted  the  said  term  as  "protector  and  maintainer".  Given  the  general  reason  provided  in  the  verse  and  also  the  expedience  which  rests  in  modest  covering,  it  has  been  stressed  that  men's  domain  of  protection  and  maintenance  encompass  social  arenas  and  go  beyond  the  home  or  family  realm  The  writer  then  goes  on  to  study  the  two  views  regarding  man's  endowed  and  acquired  superiority  over  women. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • protection
  • family management
  • family system
  • endowed superiority
  • acquired superiority
 * قرآن کریم
ابن عاشور، محمدبن ظاهر. (بی‌تا). التحریر و التنویر. (بی‌نا).
ابن کثیر، عمادالدین اسماعیل. (بی‌تا). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: درالحیاء التراث العربی.
ابن منظور، محمدبن مکرم. (بی‌تا). لسان العرب. بیروت: دار الحیاء التراث العربی.
آلوسی، سید محمود. (بی‌تا). روح المعانی فی تفسیر القرآن کریم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بغوی، ابومحمد فراء. (1413 ه.ق). تفسیر بغوی. بیروت: دارالمعرفة.
بلاغی نجفی، محمد جواد. (بی‌تا).  آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن. قم: مکتبه الوجدانی.
بیضاوی، ناصر الدین ابو سعید. (بی‌تا). تفسیر بیضاوی (انوار التنزیل و اسرار التأویل). بیروت: دارالتب العلمیه.
درع، محمد خیر. (2003م).  الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. دمشق: دارالفکر.
راغب اصفهانی، محمدحسین. (1362ه.ش). مفردات فی غریب القرآن. تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی.
زمخشری، محمدبن عمر. (بی‌تا). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتب العلمیة.
سلطان‌علی‌شاه و سلطان محمدبن حیدر. (1408 ه.ق). بیان السعادة فی مقامات العباده. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
سمرقندی، ابواللیث.‌ (بی‌تا). تفسیر سمرقندی. بیروت: دارالفکر.
شبر، سید عبدالله. (1412ه.ق). تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دارالکتب البلاغه.
شوکانی، محمدبن علی. (بی‌تا). فتح القدیر بین الروایه و الدرایه من علم التفسیر. بی‌جا: عالم الکتاب.
طباطبایی، سید محمد حسین. (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
طبرسی، امین الاسلام. (بی‌تا). مجمع البیان فی علوم القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبری، محمد بن جریر. (1421ه.ق). جامع البیان. بیروت: دارالفکر.
طریحی، فخرالدین. (1367ه.ش). مجمع‌البحرین (تفسیر غریب القرآن). تحقیق سید احمد حسینی. قم: مکتب النشر الثقافة الاسلامیة.
طیب، عبدالحسین. (بی‌تا). تفسیر اطیب البیان. قم: مؤسسه جهانی سبطین.
عاملی، ابراهیم. (1360هـ.ش). تفسیر عاملی. تهران: انتشارات صدوق.
فخر رازی، محمدبن عمر. (بی‌تا). تفسیر رازی (تفسیر کبیر). بیروت: دارالحیاء التراث العربی. 
فضل‌الله، سید محمد حسین. (1419ه.ق). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دارالملاک.
قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا. (1368ه.ش). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی. 
کاشانی، ملا فتح‌الله. (1336ه.ش). منهج الصادقین. تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1377ه.ش). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیة.