مدرنیته، تغییر سبک زندگی و کاهش جمعیت در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد گرایش علوم تفسیر و قرآن، پژوهشگر پژوهشگاه حضرت معصومه. (نویسنده مسئول)

2 استادیار روانشناسی تربیتی، عضو هیئت جامعه المصطفی العالمیه.

چکیده

روند نزولی رشد جمعیت در ایران طی سالهای اخیر که به دنبال تغییر سبک زندگی رخ داده، متأثر از مدرنیته و مبانی مدرنیستی است. اهمیت بررسی این موضوع زمانی آشکار میشود که بدانیم در صورت ادامه این روند، در آینده با پیری جمعیت و مشکلات ناشی از آن مواجه خواهیم بود. بر این اساس، مقاله حاضر قصد دارد به این سوال پاسخ دهد که مدرنیته چه نقشی در تغییر سبک زندگی و کاهش جمعیت در ایران داشته است؟
این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی، جامعهشناسی و سایر منابع، به بررسی موضوع مورد نظر پرداخته است که دستاورد آن واقف شدن بر این مسئله است که اگرچه در پژوهشهای انجام گرفته، عوامل مختلفی نظیر عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برای کاهش جمعیت ذکر شده؛ از تأثیر عامل مهمی به نام مدرنیته به مقدار زیادی غفلت شده است،
برشمردن ابعادی از تأثیرمدرنیته در کاهش جمعیت، مثل تغییر بینش اعتقادی، ترویج مصرفگرایی، افزایش سن ازدواج و طلاق، تحقیر نقش مادری و... که به دنبال رواج اندیشههای مدرنیستی در جامعه رخ داد، از دیگر دستاوردهای این مقاله است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modernity, Lifestyle Changes and Population Decline in Iran

نویسندگان [English]

  • Mahboobeh Jokar 1
  • Muhammad Mahdi SafuraiParizi 2
1 M.A. student of Exegesis and Quranic Sciences, researcher in Jami'at al-Zahra University, Women's Studies and Family. (Author)
2 Assistant Professor of Psychology, Faculty member of AL-Mustafa Int’ University.
چکیده [English]

The population decline in recent years that have taken place as a result of the lifestyle changes, is influenced by modernism and modernist principles. The importance of studying this subject is realized when we know that if this trend continues, we will face problems caused by the aging population. Hence, the present article seeks to address this question: What is the role of modernity in changing lifestyles and population decline in Iran?
Adopting an analytical – descriptive method and using historical, sociological sources, this article studies the subject in question. The conclusion drawn out is that although different economic, cultural and social factors are said to be involved in the population decline in Iran, an important factor named modernity has been neglected to a great deal.
Enumerating aspects of population decline such as changes in ideological vision, promoting consumerism, rising marriage age and divorce, underestimating parental rolewhich have occurred as a result of modernistide as spreading in society is another achievement of this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modernity
  • Modernism
  • Lifestyle
  • population decline
  • fertility rate
* قرآن کریم
ابن‌أبی جمهور، محمدبن زین‌الدین. (1405ق). عوالی اللئالی. مصحح: مجتبى‏عراقى. قم‏: دار سیدالشهداء للنشر.
افشارکهن، جواد،. صادقی، رسول. (۱۳۸۵). تعامل جمعیت و نظام اجتماعی. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران،  ۲(1)، 195-215.
آزادارمکی، تقی. (1386). جامعه‌شناسی خانواده ایرانی. تهران: سمت.
آصفی، آصفه. (1352). خانواده و تربیت در ایران. تهران: انتشارات انجمن ملی اولیاء مربیان.
بهنام، جمشید. (1375). ایران یا نو اندیشه تجدد. تهران: نشرفروزان.
بهنام، جمشید. (1369). درباره تجدد ایران. ایران‌نامه، 3(8)، 347-374.
بیات، عبدالرسول. (1381). فرهنگ‌واژه‌ها. قم: مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینی.
بیرو، آلن. (1375). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه باقر ساروخانی. تهران: کیهان.
پارسانیا، حمید. (1389). تکاپوی وجودی انسان و جهان‌های اجتماعی. هفته‌نامه پنجره، 32(1)، 20-21.
پارسانیا، حمید. (1385). جهانی شدن و اسلام. فصلنامه علوم سیاسی. 4(9)، 7-18.
جعفریان، رسول. (1381). جریان‌ها و جنبش‌های مذهبی–سیاسی ایران- سال‌های 1320 – 1357. تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
چیل، دیوید. (1388). خانواده‌ها در دنیای امروز. ترجمه محمد مهدی لبیبی. تهران: نقد افکار.
حسینی طهرانی، محمدحسین. (1415هـ..ق). رساله نکاحیه: کاهش جمعیت ضربه‌ای سهمگین بر پیکر مسلمین. تهران: حکمت.
خادمیان، طلیعه. (1387). سبک زندگی و مصرف فرهنگی. تهران: مؤسسه فرهنگی – هنری جهان کتاب.
دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی. (1390). www.sabteahval.ir.
دوبوار، سیمون. (1380). جنس دوم. ترجمه قاسم صنعوی. تهران: توس.
رهبر جمهوری اسلامی ایران. (1391). بیانات در اجتماع مردم بجنورد. www.khamenei.ir.
رهنمایی، سید احمد. (1384). غرب‌شناسی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
زرشناس، شهریار. (1383). مبانی نظری غرب مدرن. تهران: کتاب صبح.
سمیعی نسب، مصطفی،. ترابی، مرتضی. (1389). شاخص‌ها و سیاست‌های جمعیتی در ایران. فصلنامه برداشت دوم،  11و 12(7)، 143-189.
سیدی‌نیا، علی‌اکبر. (1388). مصرف و مصرف‌گرایی از منظر اسلام و جامعه‌‌شناسی اقتصادی. فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد اسلامی، 34(9)، 143-189.
شیخی، محمدتقی. (1380). جمعیت‌شناسی اقتصادی و اجتماعی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، محمدحسین. (بی‌تا). المیزان فی تفسیرالقرآن. قم: جامعةالمدرسین فی الحوزه‌العلیمه.
علاسوند، فریبا. (1390). زن در اسلام. قم: نشر هاجر.
غفاری، ابوالحسن. (1382). آشنایی با مبانی فکری و فلسفی فرهنگ غربی. مجله معرفت، 72(11)، 101-105.
فوزی تویسرکانی، یحیی. (1380). مذهب و مدرنیزاسیون در ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1365). کافی. تهران: دارالکتب اسلامیه.
کلینی، محمدبن یعقوب.. (1407هـ. ق). ‏کافی. تصحیح على اکبر غفارى و محمد آخوندى. تهران: ‏دارالکتب الإسلامیه.
گاردنر، ویلیام. (1386). جنگ علیه خانواده. ترجمه معصومه محمدی. قم: دفترمطالعات و تحقیقات زنان.
گازیوروسکی، مارک. (1373). دیپلماسی آمریکا و شاه. ترجمه جمشید زنگنه. تهران: رشاء.
گیبنز، جان. (1381). سیاست پست مدرنیته. ترجمه منصور انصاری. تهران: گامنو.
گیدنز، آنتونی. (1387). تجدد و تشخص. ترجمه ناصر موفقیان. تهران: نی.
مدنی، سیدجلالالدین. (1362). تاریخ سیاسی معاصر ایران. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری. (1388). آسیب‌شناسی خانواده (مجموعه مقالات). به اهتمام جعفر حق‌شناس. تهران: مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری.
مرکز تحقیقات زن و خانواده. (1392). تحولات جمعیّتی ایران: عوامل، پیامدها، راهبرده. قم: مرکز تحقیقات زن و خانواده.
مرکز آمار ایران. دفتر آمارهای جمعیت، نیروی کار و سرشماری. www. Amar. org. ir
مطهری، مرتضی. (1370). علل گرایش به مادیگری. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1366). خاتمیت. تهران: صدرا.
مقام معظم رهبری. (1391). بیانات دیدار با جوانان استان خراسان شمالی. www.khamenei.ir.
مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. (1374). جایگاه زن در اندیشه امام خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نجفی، موسی،. و حقانی،  فقیه. (1381). تاریخ تحولات سیاسی ایران. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
نقوی، علی محمد. (1363). جامعه‌شناسی غرب‌گرایی. تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر.
نوری، حسین. (1407هـ. ق). مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌المسائل. قم: مؤسسه آل‌البیت.