بازنمایی تنوع گفتمانی الگوهای خانواده ایرانی با تأکید بر نگرش به کار خانگی در تجربیه زیسته دختران مجرد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه‌شناسی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بازنمایی و تفسیر گفتمانی الگوهای خانواده ایرانی از نظر نوع نگرش نسبت به کار خانگی در تجربه زیسته دختران مجرد، به‌روش کیفی از نوع تحلیل‌گفتمان مبتنی بر پارادایم تفسیرگرایی انجام شد. بدین‌منظور با بهره‎گیری از چارچوب نظری جامعه‌شناسی تفسیر و نظریه سازه اجتماعی دیوید چیل، پنج الگوی خانواد ایرانی یعنی، خانواده پست‌مدرن، خانواده تجددگرا، خانواده درحال گذار، خانواده سنتی و خانواده مذهبی بازنمایی شد. برای بررسی و مقایسه الگوهای خانواده از عناصر تحلیلیی مفصل‌بندی، دال مرکزی، دال‌های شناور، اسم‌سازی، برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل دختران مجرد 18 تا 28 ساله شهر قم بود که تعداد 50 نفر از ایشان به‌روش هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری در مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته برای ورود به پژوهش انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان داد که الگوی خانواده مذهبی به‌دلیل ویژگی‌های مثبت بالقوه‌ای که دارد در مقایسه با دیگر الگوها مناسب‌تر بوده و کارآمدی بیشتری دارد. این ویژگی‌ها عبارتند از: عدالت‌محوری، اصالت جمع در عین اصالت فرد، معرفی الگوهای دینی، پویایی و امکان تطبیق با شرایط، مورد حمایت و همنوا با ساختارهای اجتماعی بودن، توجه به خواسته‌های فردی با درنظر گرفتن سعادت دنیوی و اخروی، خانواده‌گرایی، تأکید بر مشورت و اخلاق‌محوری. بااین‌حال، آسیب‌شناسی شیوه‌های فعلیت بخشیدن به این الگو ضروری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Representing the Discourse Diversity of Patterns of Iranian Family with an Emphasis on the Attitude towards Domestic Work in Single Girls' Lived Experience

نویسنده [English]

  • Davood Safa
Assistant Professor of Sociology, Al-Mustafa International University, Qom, Iran,
چکیده [English]

This research was conducted with the aim of the representation and discourse interpretation of the patterns of Iranian family regarding the attitude towards domestic work in single girls' lived experience using a qualitative method of discourse analysis based on the interpretivism paradigm; thus, five patterns of Iranian family, including postmodern family, modern family, family in transition, traditional family, and religious family, were represented with the help of theoretical framework of interpretive sociology and David Cheal's social constructionism theory. The analytical elements of articulation, master signifier, floating signifiers, nominalization, exclusion, and foregrounding were applied for analyzing and compering the patterns of family. The population of the research included single girls aged 18 to 28 in the city of Qom. 50 of them were selected by the judgmental sampling and they participated in semi-structured in-depth interviews until the theoretical saturation was reached. According to the results, the pattern of religious family is the most appropriate and efficient family in comparison with other patterns because of its potential positive attributes. These attributes are as follows: being justice-oriented, collectivism at the same time as individualism, the introduction of religious patterns, dynamics and the possibility of adapting to the conditions, being supported and compatible with the social structures, paying attention to the individual wishes regarding worldly and hereafter happiness, being family-oriented, and emphasis on consultation and ethics. However, it is necessary to diagnose the practices of actualizing this pattern.

کلیدواژه‌ها [English]

  • discourse analysis of Iranian family
  • patterns of family
  • domestic work
  • postmodern family
  • modern family
  • family in transition
  • traditional family
  • religious family
  1. استیل، لیز.، و کید، واردن (1388). جامعه‌شناسی مهارتی خانواده. مترجم: سیدی، فریبا.، و کمالی، افسانه. تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.
  2. آبوت، پاملا.، و والاس، کلر (1388). جامعه‌شناسی زنان. مترجم: نجم‌عراقی، منیژه. تهران: نشر نی.
  3. برناردز، جان (1384). درآمدی به مطالعات خانواده. مترجم: قاضیان، حسین. تهران: نشر نی.
  4. بستان(نجفی)، حسین (1390). خانواده در اسلام. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  5. جلایی‌پور، محمدرضا (1382). چشم‌انداز خانواده. نشریه بازتاب اندیشه، 44 (-)، 21- 33.
  6. جمشیدی‌هاف غلامرضا (1392). نگرش جامعه‌شناختی بر تأثیر فرهنگ مدرن از منظر جنسیتی بر تحولات خانواده در تهران. نشریه زن در فرهنگ و هنر، 2(5)، 183- 198.
  7. چیل، دیوید (1388). خانواده‌ها در دنیای امروز. مترجم: لبیبی، محمدمهدی. تهران: نشر افکار.
  8. حاتمی ورزنه، ابوالفضل (1394). تدوین الگوی پایدار رضایتمند و بررسی اثربخشی برنامه مداخله‌ای مبتنی بر آن. رساله دکتری مشاوره. دانشگاه عالمه طباطبایی. تهران.
  9. حرّعاملی، محمدبن‌الحسن (بی‌تا). وسائل الشیعه.تهران: المکتبة الاسلامیه.
  10. حسین‌زاده، کاظم (1396). لزوم بازنگری در مفهوم سلامت و ابعاد آن از منظر دین اسلام. نشریه پژوهش در دین و سلامت، 2(3)، 1- 7.
  11. ریتزر، جورج (1374). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر. مترجم: ثلاثی، محسن. تهران: نشر علمی.
  12. ریتزر، جرج (1390). نظریه‌های جامعه‌شناسی مدرن. تهران: نشر علمی.
  13. سمیعی، محمد (1393). خانواده در بحران. تهران: انتشارات اطلاعات.
  14. شمسی، عبدالله.، و نصیری، علی اصغر (1395). جریان‌شناسی فکری و فرهنگی فمینیسم در ایران معاصر. قم: زمزم هدایت.
  15. صادقی فسایی، سهیلا.، و عرفان منش، ایمان‌ (1391). وضع‌شناسی و تحلیل گفتمان نظریه‌پردازی‌های اجتماعی از الگوی خانواده مطلوب در ایران. نشریه مطالعات راهبردی زنان، 58(-)، 27- 48.
  16. علی‌احمدی، امید (1389). تحولات معاصر خانواده در شهر تهران. تهران: نشر شهر.
  17. علی‌احمدی، امید (1388). تحولات خانواده در صد سال اخیر. تهران: نشر شهر.
  18. علی‌احمدی، امید.، و ناصرپور کریم سرا، رضا (1392). تهدیدهای خانواده و تقابل سنت و مدرنیسم. کتاب ماه علوم اجتماعی، 64(-)، 12- 21.
  19. فان دایک، تون آدریانوس (1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان. مترجم: ایزدی، پیروز. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  20. فرکلاف، نورمن (1387). تحلیل انتقادی گفتمان. مترجم: شایسته‌پیران، فاطمه. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌.
  21. کریمی‌ثانی، پرویز،. احیایی، کبری،. اسماعیلی، معصومه،. و فلسفی‌نژاد، محمدرضا (1391). عوامل تعیین‌کننده موفقیت ازدواج: یک مطالعه کیفی. نشریه پژوهش‌های مشاوره، 45(12)، 75 -
  22. گیدنز، آنتونی (1384). پیامدهای مدرنیته. مترجم: ثلاثی، محسن. تهران: نشر مرکز.
  23. گیدنز، آنتونی (1387). تجدد و تشخص. مترجم: موفقیان، ناصر. تهران: نشر نی.
  24. لبیبی، محمدمهدی (1393). خانواده در قرن بیست و یکم. تهران: نشرعلم.
  25. مجلسی، محمدباقر (1983هـ.ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
  26. مددپور، محمد (1382). صورت‌های نوعی گسست نسلی و فرهنگی؛ نگاهی به پدیده گسست نسل‌ها. تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی.
  27. مطهری، مرتضی (1385). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: انتشارات صدرا.
  28. نصر، سیدحسین (1384). جوان مسلمان و دنیای متجدد. مترجم: اسعدی، مرتضی. تهران: طرح نو.
  29. هراتیان، عباسعلی.، جان‌بزرگی، مسعود.، سالاری‌فر، محمدرضا.، و رسول‌زاده طباطبایی، سیدکاظم (1399). شناسایی عوامل ثبات زناشویی در جامعه ایرانی- اسلامی با رویکرد فرا ترکیب. نشریه پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، 20(8)، 75- 94.
  30. یورگنس، ماریان.، فیلیپس، لوئیز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. مترجم: ‌جلیلی، هادی. تهران: نشر نی.
  31. Cheal, D. ( 1993). Unity and difference in postmodern families. Journal of family Issues, 14, 5-
  32. Hakim, C. (2018). Models of the Family in Modern Societies Ideals and Realities. London: Routledge
  33. Nobel, T. (1998). post modernity and family theory. International Journal of comparative sociology, 39, 257-