بررسی نقش قدسی‌انگاریِ خانواده بر عوامل استحکام خانواده در آیات و روایات؛ پژوهشی کیفی مبتنی بر تحلیل مضمون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مبانی نظری اسلام، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه معارف قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 دانشیار گروه روان‌شناسی اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران.

چکیده

رعایت عوامل کنشی و بینشی تضمین‌کننده سلامتی و کارآمدی خانواده است. قدسی‌انگاریِ خانواده که از جنس ادراکات اعتباری است، با طی فرایند‌های پیچیده ذهنی در قوه خیال و ذهن زوجین شکل می‌گیرد و در تحقق و تحول نگرش‌های اعضای خانواده مؤثر است. براین‌اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش قدسی‌انگاری خانواه بر عوامل استحکام آن با تدقیق در مضامین قرآنی و روایی به‌روش کیفی از نوع تحلیل مضمون انجام شد و براساس مدل اکتشافی، چگونگی تأثیرگذاری نگرش تقدسی به خانواده بر عوامل بنیادین استحکام خانواده یعنی، رعایت اصول اخلاقی، تحقق نظامات حقوقی و خدامحوری بررسی شد. نتایج پژوهش نشان داد که باتوجه به میزان تحقق شکل‌گیری ادراک «قدسی‌انگاری خانواده» در فرد و نقشی که برای او در ایجاد و تقویت این نگرش به‌وجود می‌آید، فرد می‌تواند بر عوامل مخرب در استحکام خانواده فائق آید. همچنین با ایجاد این نگرش در فرد، وی می‌تواند به‌واسطه تأثیرگذاری بر عوامل واسطه‌ای تحقق‌ساز مضامین بنیادین استحکام خانواده نقش مهمی در پایداری، استحکام و کارآمدی خانواده ایفا کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining the Role of Family Sanctification in the Factors of Family Stability in the Quranic Verses and Narratives: A Qualitative Research Based on the Thematic Analysis

نویسندگان [English]

  • Ali Kamel Rezania 1
  • Seyed Mahmoud Tabatabaei 2
  • Mohammad Reza Salarifar 3
1 Ph.D. in theoretical foundations of Islam, Martyr Motahari's Theology and Islamic Teachings, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. (Corresponding Author)
2 Assistant Professor, Department of Knowledge of Quran and Hadith, Martyr Motahari's Theology and Islamic Teachings, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
3 Associate Professor, Department of Islamic Psychology, Research Institute of Hawzeh and University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Observing action and vision factors guarantees the health and efficiency of the family. The family sanctification, which is a kind of conventional perceptions, is formed through complex mental processes in couples' imagination and mind, and is effective in the realization and transformation of the family members' attitudes. Therefore, this qualitative research was conducted with the purpose of investigating the role of family sanctification in the factors of family stability by analyzing the Quranic and narrative themes using the thematic analysis. Based on the exploratory model, how the attitude of sanctification toward the family affects the fundamental factors of family stability, i.e., the observance of moral principles, and the realization of legal and God-centered systems was examined. The results showed that according to the realization of the formation of the perception of "family sanctification" in the individual and the role that is formed for him/her in creating and strengthening this attitude, the individual can overcome the destructive factors in the family stability. In addition, by creating this attitude in the individual, he/she can play an important role in the stability, strength and efficiency of the family by influencing the mediating factors that realize the fundamental themes of family stability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family sanctification
  • cognitive mechanism of the family
  • behavioral mechanism of the family
  • religious contents
  • the factors of family stability in religious contents
  • Quranic and narrative themes of family sanctification

مراجع

  1. * قرآن کریم (1390). مترجم: مکارم‌شیرازی، ناصر. تهران: نشر فاضل.

    1. ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن علی (1363). تحف العقول. قم: جامعه المدرسین حوزه علمیه قم.
    2. اسون، پل‌‌لوران (1398). واژگان فروید. مترجم: موللی، کرامت. تهران: نشر نی.
    3. ببران، صدیقه.، و حکیمی، شیما (1392). آثار ارتباطات بین‌‌فرهنگی زوج‌های ایرانی و فرانسوی بر انگاره‌های ذهنی و کاهش حساسیت فرهنگی بین آنها. نشریه مطالعات میان فرهنگی، 20، 91- 105.
    4. بستان، حسین (1390). اسلام و جامعه‌‌شناسی خانواده. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
    5. پترسون، مایکل.، رایشنباخ، بروس.، و هاسکر، ویلیام (1390). عقل و اعتقاد دینی. مترجم: نراقی، احمد.، و سلطانی، ابراهیم. تهران: انتشارات طرح نو.
    6. تقوی، نعمت‌‌الله (1376). جامعه‌‌شناسی خانواده. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
    7. حرعاملی، محمد‌بن حسن (1414هـ.ق). وسائل الشیعه. قم: آل‌البیت (‌ع).
    8. خرمشاهی، بهاءالدین (1374). فرهنگ و دین. تهران: طرح نقد.
    9. زیمون.، کلمنت.، و اشتیرلین (1379). مفاهیم تئوری‌های کلیدی در خانواده‌درمانی. مترجم: پیرمرادی، سعید. تهران: همام.
    10. سالاری‌‌فر، محمدرضا (1395). زوج‌‌درمانی با روی‌‌آورد اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    11. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن ابراهیم (1386). مفاتیح‌‌الغیب. مصحح: حبیبی، نجفقلی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    12. صدوق، محمد‌بن علی (1378). عیون اخبار الرضا (ع). مصحح: لاجوردی، مهدی. تهران: نشر جهان.
    13. صدوق، محمد‌بن علی (1413هـ.ق). کتاب من لایحضره الفقیه. مصحح: غفاری، علی‌اکبر. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    14. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374). المیزان فی تفسیرالقرآن. مترجم: موسوی همدانی، سید محمدباقر. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    15. طبرسی، حسین‎بن فضل (1377). مکارم الاخلاق. قم: شریف رضی.
    16. طبرسی، علی‌بن حسن (1385). مشکاة الانوار فی غررالاخبار. نجف: مکتبه الحیدریه.
    17. طریحی، فخرالدین (1375). مجمع‌‌البحرین. تهران: مرتضوی.
    18. ظهیری، هوشنگ (1389). مدیریت خانواده در نظریه‌های جامعه‌شناسی در مقایسه با نظریه علامه طباطبایی. نشریه قرآن و حدیث، 8، 99- 120.
    19. غباری‌بناب، باقر.، و حدادی‌کوهسار، علی‌اکبر (1389). رابطه انگاره ذهنی از خدا با روان‌پریشی و جسمی‌سازی در دانشجویان. نشریه دستاوردهای روان‌شناختی، 2، 19- 34.
    20. فرامرز قراملکی، احد (1395). قدرت انگاره‌‌ها. تهران: مجنون.
    21. فرامرز قراملکی، احد (1399). از متن‌خوانی تا متن‌پژوهشی. مشهد: حوزه علمیه خراسان.
    22. فردریکسون، جان (2015). دروغ‌هایی که به خود می‌گوییم. مترجم: شمسی‌پور، حمید. تهران: ارجمند.
    23. فیض‌کاشانی، محمد (1417هـ.ق). محجة البیضاء. قم: انتشارات جامعه المدرسین.
    24. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1363). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    25. ماکسول، مانتز (2016). روان‌شناسی تصویر ذهنی. مترجم: قراچه‌داغی، مهدی. تهران: شباهنگ.
    26. متقی، علی‌بن حسام‌الدین (1419هـ.ق). کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    27. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1368). بحارالانوار. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
    28. محمدی ری‌‌شهری، محمد (1389). تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث. قم: مؤسسه علمی-فرهنگی دارالحدیث.
    29. موحدی، نرگس.، و اخلاقی، مرضیه (1398). جایگاه قوه خیال در صدور افعال و نتایج تربیتی آن با تأکید بر مبانی نفس‌شناسی صدرالمتألهین. نشریه خردنامه صدرا، 96، 31- 40.
    30. مولانا، احمد.، و تاجیک، غلامرضا (1375). رسانه‌ها و انگاره‌سازی. نشریه رسانه، 26، 10- 17.
    31. نوری، میرزاحسین (1408هـ.ق). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث.
    32. وثوقی، منصور.، و نیک‌بین، علی‌‌اکبر (1371). مبانی جامعه‌شناسی. تهران: خرمند.
    33. ورام، مسعود‌بن عیسی (1410هـ.ق). تنبیه الخواطر و نزهه‌‌النواظر. قم: مکتبه الفقیه.

    یعقوبی، عبدالرسول (1379). مقدس و نامقدس. نشریه معرفت، 34، 45- 56

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار