اثربخشی زوج‌درمانی هیجان‌مدار مبتنی بر رویکرد اسلامی بر بهبود مدیریت خشم زوجین ناسازگار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مشاوره خانواده با رویکرد اسلامی، مؤسسه آموزش عالی حوزوی قاسم‌بن الحسن(ع)، تهران، ایران.

2 استادیار روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنائی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

3 استادیار تفسیر تطبیقی، گروه قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

هیجان خشم از عوامل تأثیرگذار در روابط زوجین است و عدم مدیریت آن پیامد‌های ناگواری برای خانواده دارد. ازاین‌رو، مداخلات زوج‌درمانی برای کاهش اثرات مخرب هیجان خشم ضروری است. پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی زوج‌درمانی هیجان‌مدار مبتنی بر رویکرد اسلامی بر بهبود مدیریت خشم زوجین ناسازگار به‌روش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زوجین مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره آوای رهایی در شهر تهران در سال 1401- 1402 بود که تعداد 30 زوج به‌روش دردسترس برای ورود به پژوهش انتخاب شدند. بدین منظور از بین جامعه مورد مطالعه، تعداد 30 زوج که نمره خشم آنان حداقل 1 انحراف معیار بالاتر از میانگین مقیاس خشم بود شناسایی و سپس به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارده شدند. برنامه زوج درمانی هیجان‌مدار مبتنی بر رویکرد اسلامی به مدت 10 جلسه 90 دقیقه‌ای برای گروه آزمایش اجرا شد. داده‌های پژوهش با مقیاس خشم اشپیلبرگر جمع‌آوری و بااستفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تحلیل شد. نتایج نشان‌دهنده تفاوت معناداری در مؤلفه مدیریت خشم بین پیش‌آزمون و پس‌آزمون بود، اما میانگین پس‌آزمون و پیگیری از نظر آماری تفاوت معناداری نداشت. بنابراین می‌توان گفت که زوج درمانی مبتنی بر رویکرد اسلامی بر بهبود مدیریت خشم زوجین ناسازگار اثربخش بود و اثرات ناشی از درمان در مؤلفه مدیریت خشم توانست تا مرحله پیگیری اثرات خود را حفظ کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Emotion-Focused Couple Therapy Based on an Islamic Approach on Improving Anger Management among Incompatible Couples

نویسندگان [English]

  • Elena Fateminejad 1
  • Mohammad Bagher Hassanvand 2
  • Khadijeh Ahmadi Bighash 3
1 M.A. in Family Counseling with Islamic Approach, Ghasem bin al-Hassan Seminary Higher Education Institute, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)
3 Assistant Professor of Comparative Interpretation, Department of Quran and Hadith, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Anger is one of the influential factors in couples' relationships, and its lack of management has adverse consequences for the family. Therefore, couple therapy interventions are necessary to reduce the destructive effects of anger. This research aimed to investigate the effectiveness of emotion-focused couple therapy based on an Islamic approach on improving anger management among incompatible couples using a quasi-experimental method with a pretest-posttest design and with a control group and a follow-up phase. The population included all couples referring to the Voice of Liberation Counseling Center in Tehran in 2022-2023, and 30 couples were selected by the convenience sampling as the sample; thus, 30 couples whose anger score was at least 1 standard deviation higher than the average of the anger scale were identified from the population and then randomly placed into two test and control groups. The emotion-focused couple therapy program based on an Islamic approach was implemented in the test group for 10 90-minute sessions. The research data were collected with Spielberger's anger scale and analyzed by the analysis of variance with repeated measures. The results demonstrated a significant difference in the anger management component between pretest and posttest, but the mean of posttest and follow-up was not statistically significant. Therefore, it can be said that couple therapy based on an Islamic approach was effective in improving anger management among incompatible couples and the effects of the treatment on the anger management component were able to maintain their effects until the follow-up phase.

کلیدواژه‌ها [English]

  • emotion-focused couple therapy
  • couple therapy based on an Islamic approach
  • couple therapy
  • anger management
  • Islamic psychology

این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد النا فاطمی‌نژاد است که با حمایت علمی و معنوی مؤسسه آموزش عالی حوزوی قاسم‌بن الحسن (ع) تهران انجام شده است.

مراجع

  1. قرآن کریم (1372). مترجم: معزی، محمد کاظم. قم: چاپخانه بزرگ قرآن کریم.

    1. احمدی باصیری، خدیجه (1399). کنترل خشم و غضب بر اساس آیات و روایات.مجله مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 6(1)، 13- 21.
    2. اصغری مقدم، محمدعلی.، مقدسین، مریم.، و دیباج‌نیا، پروین (1390). بررسی پایایی و اعتبار ملاک نسخه فارسی پرسش‌نامه حالت- صفت بیان خشم (STAXI2)، در یک جمعیت بالینی، نشریه علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد، 5(3)، 75- 94.
    3. جانسون، سوزان (1401). نظریه دلبستگی در عمل. مترجم: اعتمادی، عذرا.، حاج‌رضایی، بهار.، سالمی‌پناه فتاحیان، حامد.، و موسوی، آرزو سادات. تهران: ارجمند.
    4. جعفری، فاطمه (1396). طراحی الگوی هیجان‌مدار مبتنی بر رویکرد اسلامی و اثربخشی آن بر شادکامی و صمیمیت زوجین ناسازگار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره خانواده. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه تهران.
    5. جوزای، زینب.، دشتیان، میعاد.، و جوزای، راضیه (1400). آموزش مهارت تفکر انتقادی بر کنترل خشم و افزایش عزت‌نفس دانشجویان دختر و پسر. نشریه راهبردهای نو در روان‌شناسی و علوم‌تربیتی، 3(11)، 69- 79.
    6. حسینی، مریم (1390). رابطه سبک‌های مقابله‌ای با صمیمیت و تعهد زناشویی در فرهنگیان شهر ایلام. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه علامه طباطبایی.
    7. خدایاری‌فرد، محمد.، غلامعلی لواسانی، مسعود.، اکبری‌زردخانه، سعید.، و لیاقت، سمیه (۱۳۸۶). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی و هنجاریابی سیاهه ابراز خشم صفت- حالت ۲ اسپیلبرگر در بین دانشجویان دانشگاه تهران. طرح پژوهشی. دانشگاه تهران.
    8. خسروی، نازنین (1391). نقش واسطه‌ای بخشودگی و معنویت در رابطه بین سبک‌های دلبستگی و رضایت زناشویی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
    9. رحمتی، رحیم.، تکلوی، سمیه.، و موسی زاده، توکل (1400). بررسی اثربخشی طرحواره‌درمانی هیجانی بر هیجان خشم و افکار خودکشی در مردان دارای روابط فرازناشویی. نشریه مطالعات ناتوانی، 11(1). https://sid.ir/paper/1029728/fa
    10. قبادی، حمید خدایی.، شریفی، طاهره.، غضنفری، احمد.، و چرامی، محدثه (1400). مقایسه اثربخشی آموزش گروهی مدیریت خشم و توانمندسازی روانی اجتماعی بر پرخاشگری و خودکارآمدی اجتماعی. نشریه شناخت اجتماعی، 10(1)، 211- 237.
    11. کلینی، محمدبن یعقوب‌بن اسحاق (1407هـ.ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    12. کارلسون، جان.، و دینک‌مایر، دان (1390). برای زن و شوهرها وقت زندگی بهتر رسیده است. مترجم: فیروزبخت، مهرداد. تهران: انتشارات دانژه.
    13. مایرز، لاورنس اس.، گامست، گلن.، و گارینو، ای. جی (1399). پژوهش چند متغیری کاربردی. مترجم: شریفی، حسن پاشا.، و همکاران. تهران: انتشارات رشد.
    14. موتابی، فرشته.، و لادن، فتی (1385). مهارت مدیریت خشم. تهران: دانژه.
    15. هاشمی، سهیلا.، و اکبری، عباس (1396). مدل علّی برای ابعاد طرح ارتباطی خانواده، تاب‌آوری و مهارت مهار خشم با گرایش به خشونت. نشریه روان‌شناسی انجمن روان‌شناسی ایران، 83(16)، 284- 299.
    16. Alvaro., & Allen, J. (2001). An interpersonal forgiveness and reconciliation intervention: the effect on marital intimacy. Thesis (Ph. D). New Orleans Baptist Theological Seminary.
    17. Alvaro., & Allen, J. (2001). An interpersonal forgiveness and reconciliation intervention : the effect on marital intimacy. Thesis (Ph. D). New Orleans Baptist Theological Seminary.
    18. Anand, P. V., & Singh, S. (2015). Religious orientation, self-esteem and happiness among undergraduate students. Indian Journal of Psychology, 6(4), 349-
    19. Asadi, M., Ghasemzadeh, N., Nazarifar, M., & Sarvandani, M. N. (2020). The effectiveness of emotion-focused couple therapy on marital satisfaction and positive feelings towards the spouse. International Journal of Health Studies (Undergoing Change to Shahroud Journal of Medical Sciences),6(4). https://doi.org/10.22100/ijhs.v6i4.804. ‏
    20. Braithwaite, S. R., Fincham, F. D., & Selby, E. A. (2011). Forgiveness and relationship satisfaction: Mediating mechanisms. Journal of Family Psychology, 25, 551- 559.
    21. Enright, R. D., & Fitzgibbons, R. P. (2000). Helping clients forgive: An empirical guide for resolving anger and restoring hope. American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/10381-000
    22. Feeney, J. A. (2001). Attachment and spousal caregiving. Personal Relationship, 8(1), 21-
    23. Fincham, F. D., Beach, S. H., Lambert, N. N., Stillman, T. T., & Braithwaite, S. S. (2008). Spiritual behaviors and relationship satisfaction: A critical analysis of the role of prayer. Journal of Social and Clinical Psychology, 27(4), 362- 883
    24. Fincham, F. D., McCullough, M. E., & Tsang, J. A. (2006). The longitudinal association between forgiveness and relationship closeness and commitment. Journal of Social and Clinical Psychology, 25, 448-. 274
    25. Hatch, D, L. (2023). Factors That Influence the Association Between Adult Attachment and Marital Satisfaction.All Graduate Theses and Dissertations, Spring 1920 to Summer 2023.
    26. Jung, Jong Hyun. (2014). Religious Attendance, Stress, and Happiness in South Korea: Do Gender and Religious Affiliation Matter?. Social Indicators Research. 118. 10.1007/s11205-013-0459-8.
    27. Kachadourian, L. K., Fincham, F., & Davila, J. (2004). The tendency to forgive in dating and married couples: The role of attachment and relationship satisfaction. Personal Relationships, 11, 373- 393.
    28. Lu, L., Wu, H., & Wu, J. (2021). A case study for the optimization of moment-matching in wind turbine blade fatigue tests with a resonant type exciting approach. Renewable Energy, 174, 769-‏
    29. McCullough, M. E., Pargament, K. l., & Thoresen, C. E. (2001). Forgiveness, Theory, Research, and practice. United states of America: The Guilford.
    30. Pargament, K. I. (1997) The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. New York: Guilford.
    31. Pargament, K. I., Smith, B. W., Koenig, H. G., & Perez, L. (1998). Patterns of positive and negative religious coping with major life stressors. Journal for the Scientific Study of Religion, 37(4), 710– 724. https://doi.org/10.2307/1388152.
    32. Pargament, K. l., Ensing, D. S., Falgout, K., Olsen, H., Reilly, B., Van Haitsms, K., & et al. (1990). God help me (l): Religious coping efforts as predictors of the outcomes of significant negative life events. American Journal of Community Psychology, 18, 793-
    33. Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-Determination Theory and Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development and Well-Being. American Psychologist, 55, 68-
    34. Sheydanfar, N., Navabinejad, S., & Farzad, V. (2021). Comparing the effectiveness of Emotionally Focused Couple Therapy (EFCT) and Imago Relation Therapy (IRT) in coupleâ s marital satisfaction. Journal of Family Psychology, 4(2), 75- 88. ‏
    35. Singh, D., & Malik, A. (2012). Spirituality and happiness: A correlated study. Indian Journal of Positive Psychology3(2), 173- 176.
    36. Vaswani, J. P. (2006). The magic of forgiveness: Beginning inner well-being through the act of pardoning. New Delhi: Sterling Publishers..

    Walker, B. E. (2008). This is jeopardy! An exciting approach to learning in library instruction. Reference Services Review, 36(4), 381- 388.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار