واکاوی فقهی - حقوقی صدور جواز سقط جنین؛ تحلیل ماده 56 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه مسائل فقهی وحقوقی، پژوهشکده فقه و حقوق، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

چکیده

با تصویب ماده 56 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، صدور مجوز سقط به‌جای تشخیص سه‌پزشک متخصص به کمیسیونی مرکب از یک‌قاضی ویژه، یک‌پزشک متخصص متعهد و یک‌متخصص پزشک قانونی واگذار شد. پژوهش حاضر باهدف بررسی فقهی- حقوقی رویکرد جدید قانون‌گذار در مقایسه با رویکرد سابق و شناسایی خلاءها و مشکلات قانونی آن و نیز ارائه راهکارهایی برای رفع آن خلاءها به‌روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. بدین منظور، داده‌های پژوهش با مراجعه به متون مکتوب مربوطه و نیز مصاحبه حضوری با پزشکان مرتبط با تشخیص و صدور مجوز سقط جینن، جمع‌آوری شد. نتایج بررسی‌ها در پژوهش حاضر نشان داد که در اقدام به سقط جنین سه‌رویکرد حمایت از مادر و اطرافیان، حمایت از جنین و نیز حمایت از جامعه مطرح است. رویکردهای فقهی در نحوه تشخیص حرج و اقدام به سقط، که خود، مبنایی برای تدوین قوانین به‌شمار می‌رود، متنوع و متعدد است. علاوه‌براین، سیاست‌های حاکم بر افزایش جمعیت، نقش مهمی در تدوین قوانین و محدود کردن صدور مجوز سقط جنین دارد. در نهایت، دخالت دادن قاضی در صدور مجوز سقط جنین علاوه بر بررسی‌های پزشکی، تجربه جدید قانون‌گذاری در ایران است که به اشکالات نظری و عملی متعددی دامن زده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential-Legal Analysis of the Issuance of Abortion Permit; Analysis of Article 56 of the Law on the Protection of the Family and the Youth of the Population

نویسنده [English]

  • Ismaeil Aghababaei Beni
Associate Professor, Department of Jurisprudential and Legal Issues, Research Institute of Jurisprudence and Law, Research Institute of Islamic Sciences and Culture, Qom, Iran.
چکیده [English]

With the approval of Article 56 of the Law on the Protection of the Family and the Youth of the Population, instead of the diagnosis of three specialist doctors, the issuance of abortion permit was entrusted to a commission consisting of a special judge, a committed specialist doctor, and a forensic pathologist. This study was conducted with the aim of jurisprudentially-legally investigating the new approach of the legislator in comparison with the previous approach and identifying its legal gaps and problems, as well as providing solutions to address those gaps using a descriptive-analytical method; thus, the data was collected by referring to related written texts and face-to-face interviews with doctors related to the diagnosis and the issuance of abortion permit. The results indicated that in the attempt to perform an abortion, there are three approaches: supporting the mother and those around her, supporting the fetus, and supporting the community. The jurisprudential approaches to the way of diagnosing a problem and performing an abortion, which itself is considered a basis for formulating laws, are numerous. In addition, policies governing population growth play an important role in formulating laws and restricting the issuance of abortion permit. Finally, involving judges in issuing abortion permits in addition to medical examinations is a new legislative experience in Iran that has led to numerous theoretical and practical problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • therapeutic abortion
  • abortion commission
  • issuance of abortion permit
  • problem examples in abortion
  • judicial decision on abortion
  • abortion permit

این مقاله برگرفته از پژوهشی است باعنوان «کاربرد قاعده نفی حرج در سقط قانونی (مبانی و معیارها)» که با پشتوانه مادی و معنوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشکده فقه و حقوق انجام شد.

  1. امین‌پور محمدتقی (1330). قانون کیفر همگانی و آرای دیوان کشور. تهران: شرکت سهامی چاپ.
  2. انصاری، قدرت‌الله.، و همکاران (1429هـ.ق). موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها. قم: مرکز فقهى ائمه اطهار (ع).
  3. انصاری، محمدعلی (خلیفه شوشتری) (1415هـ.ق). الموسوعة الفقهیة المیسرة. قم: مجمع‌الفکر الإسلامی.
  4. آقابابائی، اسماعیل (1386). پیوند اعضا از بیماران فوت شده و مرگ مغزی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  5. آقابابائی، اسماعیل (1394). نقش و ماهیت اذن در پیوند اعضا. نشریه فقه پزشکی، 7(22)، 167- 189.
  6. تبریزى، جوادبن‌علی‌‌ (1427هـ.ق). صراط النجاة. قم: دارالصدیقة الشهیدة.
  7. خرازی، محسن (1423هـ.ق). البحوث الهامة فی المکاسب المحرمة. قم: مؤسسه در راه حق.
  8. رستمی، سحر.، و همکاران (1392). بررسی تطبیقی قوانین سقط جنین در کشورهای جهان. فصلنامه تاریخ پزشکی، 5(17)، 79- 111.
  9. شکری، رضا.، و قادر، سیروس (1381). قانون مجازات اسلامی در نظم کنونی. تهران: نشر مهاجر.
  10. صدر، سیدشهاب الدین.، و همکاران (1384). بررسی مجوزهای سقط جنین صادر شده توسط سازمان پزشکی قانونی کشور طی یک‌سال از تاریخ 1/10/1382 لغایت 30/9/1383. نشریه پزشکی قانونی، 11(4)‌، 198- 200.
  11. طاهربخت، الهه.، و محقق‌داماد، مریم السادات (1403). چالش‌های فقهی – حقوقی سقط‌درمانی در پرتو قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت. نشریه فقه و حقوق خانواده، مشاهده شده در: https://flj.isu.ac.ir/article_76688.html
  12. علی‌اکبریان، حسن‌علی (1392). فتوای معیار در قانون‌گذاری. نشریه دین و قانون، ۲، 97- 116.
  13. فیاض، محمداسحاق‌‌ (بی‌تا). منهاج الصالحین‌‌. قم‌‌: مکتب سماحة آیت‌الله العظمی الحاج الشیخ محمد اسحاق الفیاض.
  14. مکارم‌شیرازى، ناصر‌‌ (1427هـ.ق). الفتاوى الجدیدة‌‌. قم: انتشارات مدرسه امام على‌بن ابى‌طالب(ع).
  15. نبوی‌زاده، سیده لیلا (1396). نقدی بر ماده واحده قانون سقط درمانی. نشریه تعالی بالینی، 7(3)، 1- 8.