جایگاه اسطوره‌ای، تربیتی و روان‌شناسانه داستان سیاوش و سودابه در شاهنامه فردوسی و همانندهای جهانی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران. (نویسنده مسؤول)

2 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

شاهنامه فردوسی مهم‌ترین کتاب منظوم اسطوره‌ای به زبان فارسی است که داستان سیاوش و سودابه جایگاه ویژه‌ایی در این کتاب دارد. پژوهش حاضر با هدف شناخت و تحلیل جایگاه اسطورهای، تربیتی و روانشناسانه داستان سیاوش و سودابه و شناسایی همانندهای جهانی آن انجام شد. بدین‌منظور کلیه آثار مکتوب در این موضوع به‌روش تحلیلی- اسنادی بررسی شد و جنبه‌های اسطوره‌ای، اجتماعی، تربیتی و روان‌شناسانه شخصیت سیاوش و سودابه شناسایی و با همانندهای جهانی آن تطبیق گردید. نتایج بررسی‌ها نشان داد که شخصیت سیاوش در شاهنامه شبیه حضرت یوسف(ع) و شاهزاده‌ای پاک‌طینت توصیف شده است که پاکی و طهارت نفس در سرشت اوست. چنانچه باوجود تهمت‌هایی ناورا، اسارت و کشته شدن در کشوری بیگانه را می‌پذیرد، اما در برابر خواسته‌ها و وسوسه‌های گناه‌آلود سودابه می‌ایستد و برای اثبات بی‌کناهی و پاکی خود، همانند حضرت ابراهیم(ع) مجبور به تحمل آزمون‌هایی مانند ور گرم و گذر از آتش می‌شود. داستان سیاوس و سودابه در شاهنامه فردوسی همانندهایی در بین اسطوره‌های دیگر کشورها دارد که می‌توان به سرگذشت راما و سیتا در اسطوره‌های هند، داستان جو وانگ و سودا گی در اسطوره‌های چینی و داستان فدر و هیپولیت در اسطوره‌های یونانی اشاره کرد. از نظر روان‌شناسی، شخصیت‌های اصلی داستان سیاوش و سودابه با سه‌بخش روان یعنی، نهاد، من و فرامن قابل انطباق است. همچنین پرورش سیاوش، نمودی از کهن‌الگوی پیر دانا ـ پدر، و آزمایش قهرمان و شخصیت  سودابه نیز نمودی از آنیمای منفی است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the mythological, educational position of the story of Siavash and Sudabah and its foreign equivalents.

نویسندگان [English]

  • mohammad fooladi 1
  • atefeh soltanmoradi 2
1 Faculty of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Qom
2 Ph.D. in Persian language and literature, Qom University
چکیده [English]

One of the most important ways to understand a nation is to understand the national and religious myths of that people. Literary and epic texts are mixed with myth and mythical characters are good examples for us. Among the most important of these characters are Siavash and Sudabeh; In this study, with the aim of identifying and analyzing the position of Siavash and Sudabeh and its worldwide, the articles and books in this field were examined by the library based on the narration of Ferdowsi's Shahnameh;and psychological aspects of these two characters were examined and adapted to the same. From the examination, we came to the conclusion that Siavash is rooted in his nature as Yusuf National and Prince Pak Tint, purity and purity of the soul. He stands up to the life of the enemy, inappropriate slander, against the prohibited love, the temptations and prosperity of the Sudabeh, and the tests. It is difficult to die like Ibrahim (AS), such as the test of the fire, and with the help of the pure God. This is the same among the myths of the countries of the world, including the story of Rama and "Sita" ; The story of Joe Wang and Soda Gay and the story of Greek Feda and Hippleite. The main characters of the story have the ability to adapt to the three parts: the institution, the transnational, and me. Also, Siavash's cultivation, the old Dana -Father, and the personality of Sudabeh is also negative.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Siavash
  • Sudabeh
  • Ferdowsi's Shahnameh
  • Pure myth and self -purity
  • the same world
  1. * قرآن کریم.

    1. ابن اثیر، عزّالدین (1374). تاریخ کامل. ترجمه سیّد محمدحسین روحانی. تهران: اساطیر.
    2. اسلامی ندوشن، محمدعلی(1346). جام جهان بین. تهران: کتابخانه ایرانمهر.
    3. اسلامی ندوشن، محمدعلی(1376). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. تهران: نشرآثار.
    4. اقبالی، ابراهیم.، قمری گیوی و مرادی (1386). تحلیل داستان سیاوش بر پایۀ نظریات یونگ. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره هشتم، بهار و تابستان، 85 ـ 69.
    5. آیندلو، سجاد (1384). فرضیه ای در باره مادر سیاوش. نامه فرهنگستان، 3(7)، 27-46.
    6. بازیگر، نسرین(1394). دو فرضیه درباره داستان سیاوش (با توجه به نظر شاهنامه پژوهان ایرانی، تاجیک، روس و اروپایی).  فصل نامه ادبیات عرفانی و ا سطوره شناختی، 11(39)، 11-48.
    7. بگلی، فیل (1385). چگونه مذاکره کنیم؟. ترجمه رضا افتخاری و شهرزاد انورخواه. مشهد: بامشاد.
    8. بیرانوند، یوسفعلی و دیگران(1369). بررسی تطبیقی شخصیت­ها و کارکردهای آنها در داستان­های سیاوش و رامایانا. زبان و ادب فارسی (نشریة سابق دانشکدة ادبیات دانشگاه تبریز، شمارة مسلسل 234.
    9. پانی پتی، ملا مسیح (2009). رامایانا (نسخۀ منظوم). به اهتمام سیّد عبدالحمید ضیایی و جعفری. دهلی نو: خانۀ فرهنگ جمهوری اسلامی ایران.
    10. حمیدیان، سعید (1372). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. تهران: مرکز.
    11. خالقی مطلق،جلال(1386). سخن­های دیرینه. به کوش علیی دهباشی. تهران: افکار.
    12. خسروی، اشرف و طغیانی، اسحاق (1389). تحلیل روان­کاوانۀ شخصیت سودابه و رودابه (یگانه­های دو سویۀ شاهنامه). کاوش­نامه، 21(11)، 37 ـ 9.
    13. داراشکوه، محمد (1340). سرّاکبر(اوپانیشاد). تصحیح: تاراچند، ترجمه سیّدمحمدرضا جلالی­نایینی. تهران: تابان.
    14. دورانت، ویل(1384). تاریخ تمدن. مترجم احمد آرام و دیگران. تهران: علمی و فرهنگی.
    15. سنچولی، احمد (1394). بررسی ساختار غنایی ـ حماسی زال و رودابه. پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان.24(13)، 189 ـ 210.
    16. شاتوک، سیبل (1388). آیین هندو. ترجمه محمدرضا بدیعی. تهران: امیرکبیر.
    17. شهباز، حسن (1388). سیری در بزرگ­ترین کتاب­های جهان. ج 1، تهران: علمی و فرهنگی.
    18. شیخ حسینی، زینب و خلیلی جهان تیغ(1390). تحلیل ساختار داستان سیاوش و دو داستان رام چندر و سدنوا در هند، فصلنامه مطالعات شبه قاره دانشگاه سیستان و بلوچستان، 21(6)، 98- 79 .
    19. علوی­مقدم، مهیار و صادقی­منش، علی (1394). گذار فرامن قوم ایرانی از احکام غریزه­محور شاه در داستان سیاوش (بررسی داستان سیاوش با تکیه بر دیدگاه ادبی ـ روان­کاوانۀ فروید). مجلۀ شعرپژوهی، 4(7) ، زمستان، 116 ـ 97.
    20. فاضلی،فیروز و کنعانی، سیاوش، شخصیتی آیینی و رازناک در شاهنامه، نشریه پژوهش نامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، 1(4) 93- 108.
    21. فتاحی دولت آبادی، نیلوفر(1390). سیاوش در اسطوره و ادبیات. کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه کاشان.
    22. فردوسی، ابوالقاسم (1388). شاهنامه. به­ کوشش جلال­ خالقی­مطلق. تهران: مرکز دایره­المعارف بزرگ اسلامی.
    23. فردوسی، ابوالقاسم (1391). شاهنامه (براساس نسخه مسکو). قم: عطش.
    24. فروید، زیگموند (1383). شرحی کوتاه دربارۀ روان­کاوی. ترجمه حسین پاینده. تهران: فصلنامه ارغنون، 21.
    25. فروید، زیگموند (1387). موسی و یکتاپرستی. ترجمه هورا رهبری. تهران: فرهنگ صبا.
    26. قبادی فومشی، الهه(1391). مقایسه تطبیقی حماسه رامایانا و داستان سیاوش از شاهنامه فردوسی.کارشناسی ارشد زبان وادبیات فارسی. دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
    27. کزازی، میرجلال­الدین (1366). سهراب و سیاوش: (گومیچشن) و (ویچارشن)،گزارشی از داستان­های شاهنامه بر بنیاد روانشناسی اسطوره. چیستا، 45 و 46، 471 ـ 463.
    28. کویاجی، جهانگیر کوورجی (1380). بنیادهای اسطوره و حماسۀ ایران. ترجمه جلیل دوستخواه. تهران: آگه.
    29. کویاجی، جهانگیر کوورجی(1353).آیین­ها و افسانه­های ایران و چین باستان، ترجمه جلیل دوستخواه، تهران: فرانکلین.
    30. مافی­تبار، آمنه (1389). بررسی تطبیقی آیین های اساطیری «داوری ایزدی» در ایران و هند.کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هنر.
    31. محمودیان راوی نژاد، زهرا(1392). بررسی تطبیقی عناصر روایی قصه حضرت یوسف در قرآن و سیاوش در شاهنامه.تهران: مرکز پژوهش­های اسلامی صدا و سیما.
    32. مسکوب، شاهرخ (1351). سوگ سیاوش. تهران: خوارزمی.
    33. میکی، وال، داس، تُلسی (1379). رامایانا،کهن­ترین متن حماسی عاشقانه هند. ترجمان: امر سنکهه، امر پرکاش. تهران: الست فردا.
    34. نحوی، اکبر و امینی، علی (1392). سیاوش و سودابه (بررسی تطبیقی موارد مشابه در اساطیر و ادبیات ملل). مجله شعرپژوهی(بوستان ادب)، 1(5)، 166 ـ 139.
    35. واشقانی فراهانی، ابراهیم و حسنوند، اشرف (1393). بررسی تطبیقی داستان سیاوش براساس روان­شناسی یونگ، دومین همایش ملی ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی، 1792 ـ 1779.
    36. هال، کالوین اس و نوردبای، ورنون جی (1375). مبانی روان­شناسی تحلیلی یونگ، ترجمه: محمد حسین مقبل، تهران، اتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم، چاپ اول.
    37. الیاده، میرچا (1362). چشم­اندازهای اسطوره. ترجمه جلال ستاری. تهران: توس.
    38. یونگ، کارل گوستاو (1383). روان­شناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمه محمدعلی امیری. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    39. یونگ، کارل گوستاو (1393). انسان و سمبل­هایش. ترجمه محمود سلطانیه. تهران: جامی.