ماهیت حکمی فرزند‌آوری با نظر به تعارضات والدین و علل انگیزشی امتناع زوجین از فرزندآوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج. ایران.

3 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

4 استادیار گروه فقه و حقوق، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

چکیده

هدف: از چالش‌های مهم در حوزه خانواده، مسئله فرزند‌آوری است. اینکه آیا فرزندآوری یک‌حق یا حکم است، می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری در موضوعات مختلف حقوقی وابسته به خانواده شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی نظرات مشهور فقهای امامیه در ماهیت حکمی فرزندآوری و تعارض این حق با دیگر حقوق زوجین و علل انگیزشی امتناع زوجین از فرزندآوری انجام شد.
روش پژوهش: این پژوهش به روش تحلیلی–اسنادی انجام شد و با بررسی منابع مکتوب فقهی-حقوقی، به تحلیل ادله و دیدگاه‌های مختلف در این حوزه پرداخته است.
یافته‌ها: نتایج بررسی‌ها نشان داد فرزندآوری یک‌حق است.
نتیجه‌گیری: برخی فقها حق فرزند‌آوری را به زن و برخی دیگر به مرد اختصاص داده‌اند. هر کدام از فقها سعی کرده‌اند در اثبات نظر خود به ادله‌ای استناد کنند که ادله هر دو دیدگاه قابل نقد است. دیدگاهی که جامع به نظر می‌رسد این است که حق فرزندآوری یک‌حق مشترک میان زوجین است که می‌توان این نظر را با توجه به ثبوت دیه بر عزل‌کننده اعم از زن و مرد، مستحب بودن ازدواج با زن ولود، عدم ظهور آیات و روایات بر وجوب فرزندآوری تقویت کرد. این دیدگاه، باتوجه به عرف متشرعه و به‌مثابه یک‌حق طبیعی زن و مرد، اختلافات درباره ماهیت حکمی فرزندآوری را کاهش می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Ruling Nature of Childbearing with Regard to Parental Conflicts and the Motivational Reasons for Couples' Refusal to Have Children

نویسندگان [English]

  • Naser Ashouri 1
  • Mansour Gharibpour 2
  • Sayyed mahdi Jokar 3
  • Davood Hassanpoor 4
1 Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Yasouj University, Yasouj, Iran.
2 Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Yasouj University, Yasouj, Iran
3 Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Yasouj University, Yasouj, Iran.
4 Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Yasouj University, Yasouj, Iran.
چکیده [English]

Objective: One of the important challenges in the family field is the issue of childbearing. Whether childbearing is a right or a ruling can be the basis for decision-making in various legal issues related to the family. The present study was conducted with the aim of examining the opinions of famous Imamiyyah jurists on the legal nature of childbearing, the conflict of this right with other spousal rights, and the motivational reasons for couples' refusal to have children.
Method: This research was conducted using an analytical-documentary method, and by examining written jurisprudential-legal sources, it analyzed the evidence and various perspectives in this field.
Results: The results of the investigations showed that childbearing is a right.
Conclusion: Some jurists have assigned the right to have children to women, and others to men. Each of the jurists has tried to cite evidence to prove their opinion, but the evidence for both views is subject to criticism. The perspective that seems comprehensive is that the right to childbearing is a shared right between spouses. This view can be strengthened by considering the diyah (blood money) being established for the one who performs 'azl (coitus interruptus), whether man or woman; the recommended status of marrying a fertile woman; and the lack of explicit Quranic verses and narratives indicating the obligation of childbearing. This perspective, considering Islamic custom and as a natural right of men and women, reduces disagreements about the legal nature of childbearing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • right of childbearing
  • necessity of the nature of the contract
  • conflicts of childbearing
  • reasons for refraining from childbearing
  • ruling nature of childbearing

مراجع

  1. * قرآن کریم (1376). مترجم: مکارم شیرازی، ناصر، تهران: دارالقرآن الکریم.

    1. احمدبن حنبل (1416هـ.ق). مسند احمد. قاهره: دارالحدیث.
    2. ارجمند سیاهپوش، اسحق.، و برومند، ناهید (1395). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر گرایش به فرزندآوری در شهر اندیشمک با تأکید بر سبک زندگی، مطالعه موردی زنان متأهل کمتر از 35 سال. نشریه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، 21(6)، 9- 24.
    3. افشار قوچانی، زهره.، و ایزانلو، محسن (1393). مطالعه تطبیقی امکان مطالبه زیان ناشی از تولد و زندگی و ارکان مسئولیت در آن. نشریه مطالعات حقوق تطبیقی، 1(5)، 21- 35.
    4. امامی، سید حسن (1386). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
    5. انصاری، شیخ مرتضی (1420هـ.ق). المکاسب. قم: تراث الشیخ الاعظم.
    6. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1424هـ.ق). کفایه الاصول. قم: نشر اسلامی.
    7. بن عباد، اسماعیل (1414هـ.ق). المحیط فی اللغه. محقق: آل یاسین، محمدحسن. بیروت: عالم الکتب.
    8. تقوایی‌فرد، لیلا (1399). بررسی مدیریت بدن در زنان و تأثیر آن بر باروری. نشریه زن و جامعه، 11(43)، 47- 66.
    9. جباری، مصطفی.، و صابریان، بهروز (1393). تک‌فرزندی مصداق استفاده از حق سوء. نشریه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 6(11)، 51- 76.
    10. جبعی عاملی، زین‌الدین (1413هـ.ق). مسالک‌الافهام. قم: مؤسسه معارف اسلامی.
    11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1368). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
    12. جوادی آملی، عبدالله (1385). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
    13. حرعاملی، محمدبن‌حسن (1403). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
    14. حسینی بهسودی، محمدسرور (1422هـ.ق). مصباح‌الاصول. قم: مؤسسه احیاء آثار امام خویی.
    15. حسینی زیدی، سید ابوالقاسم.، و قیاسی سونکی، خیرالله (1399). بررسی فقهی حقوقی تزاحم حقوق در خانواده. نشریه آموزه‌های فقه مدنی، 22(12)، 177- 202.
    16. حسینی، زینب.، شیخی، محمدتقی.، و بی‌بی رازقی، حجیه (1395). تجربه زیسته زنان شهر شهریار از تک‌فرزندی. نشریه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 21(11)، 43-82.
    17. حلی، جعفربن حسن (1408هـ.ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    18. حلی، حسن‌بن یوسف (1381). رجال العلامه الحلی. نجف: منشورات المطبعه الحیدریه.
    19. حلی، فخرالمحققین (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القوائد. قم: بی‌نا.
    20. حلی ابن فهد، شمس‌الدین محمد (1407هـ.ق). المهذب لبارع فی شرح المختصر النافع. محقق: عراقی، مجتبی. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    21. ‌حلی، حسن‌بن یوسف (1413هـ.ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
    22. رحیمی، حبیب‌الله.، و صادقی، محمدجواد (1397). ماهیت حقوقی فرزندآوری. نشریه خانواده پژوهی، 14(56)، 467- 496.
    23. رضایی، مهدی.، و محمودیان، حسین (1391). زنان و کنش کم‌فرزندآوری. نشریه مطالعات راهبردی زنان، 55(14)، 173- 225.
    24. سیفی، غلامعلی (1389). آزادی اراده و سلب توانایی باروری. نشریه باروری و ناباروری، 4(11)، 295- 303.
    25. شکربیگی، عالیه.، و امیری، امیر (1390). مدیریت بدن و مقبولیت اجتماعی. نشریه جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 2(3)، 85- 108.
    26. شیخ مفید، محمد‌بن محمد‌بن نعمان (بی‌تا). المقنعه. قم: نشر اسلامی.
    27. صادقی حسن‌وند، علی (1396). تجربه زیسته زنان دارای یک فرزند. پایان‌نامه ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
    28. صدوق، محمد‌بن علی (1413هـ.ق). التوحید. قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    29. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1409هـ.ق). العروه الوثقی. بیروت: اعلمی.
    30. طباطبایی، محمدحسین (1364). المیزان. مترجم: موسوی همدانی، محمدباقر. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    31. طبرسی، فضل‌بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر قرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
    32. طبرسی، فضل‌بن حسن (1388). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: لاحیاء آثار الجعفریه المطبعه الحیدریه.
    33. عابدی، محمد.، قبولی درفشان، سید محمدمهدی.، و سعیدی، امیر (1394). موانع مسئولیت مدنی والدین در برابر فرزندان. نشریه وکیل مدافع، 14(5)، 91- 105.
    34. عاملی کرکی، علی‌بن عبدالعالی (1414هـ.ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل‌البیت.
    35. عباسی شوازی، محمدجلال.، و خانی، سعید (1393). ناامنی اقتصادی و باروری. نشریه نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 9(17)، 37- 76.
    36. علاسوند، فریبا (1392). زن در اسلام. قم: هاجر.
    37. غدیری، ماهرو.، و نیک‌کار چنینجانی، طیبه (1397). گواهی سلامت پیش از ازدواج. نشریه خانواده‌پژوهی، 14(1)، 113- 131.
    38. غروی نایینی، میرزا محمدحسین (1373). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب. تهران: المکتبه المحمدیه.
    39. فاضل لنکرانی، محمد (1388). تقریر درس خارج فقه. مورخ 25/8/1388. https://fazellankarani.com/persian/lessons/3045
    40. فاضل هندی، محمد‌بن حسن (1416هـ.ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام. قم: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث.
    41. فاضلی، محمد (1382). مصرف و سبک زندگی. قم: صبح صادق.
    42. فروغی، سیدعلیرضا (1391). آثار و ویژگی‌های حق از دیدگاه فقه امامیه و قانون مدنی. نشریه علمی دانش حقوقی، 1(1)، 1- 14.
    43. قدرتی، فاطمه (1400). تقابل حق مادری با حق زوج، حق کودک و حق جامعه با نظر به حاکمیت قواعد اخلاقی تربیتی. نشریه مطالعات فقه تربیتی، 15(8)، 157- 184.
    44. کاتوزیان، ناصر (1390). فلسفه حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    45. کاظمی، زهرا (1389). بررسی تأثیر آرمان‌گرایی توسعه‌ای بر شکاف بین نگرش‌های دختران و مادران آنها نسبت به ازدواج و خانواده. نشریه خانواده‌پژوهی، 23(6)، 299- 312.
    46. کاوه‌فیروز، زینب (1395). تأثیر مؤلفه‌های سبک زندگی بر نگرش به فرزندآوری. نشریه زن در توسعه و سیاست، 2(14)، 217- 234.
    47. کلینی، محمد‌بن یقوب (1429هـ.ق). الکافی. قم: دار‌الحدیث.
    48. محقق داماد، سید مصطفی (1389). شرط فرزندآوری و یا عدم آن. نشریه فقه پزشکی، 2(2)، 11- 24.
    49. محقق داماد، سید مصطفی (1406هـ.ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    50. محمودیان، حسین (1389). سن ازدواج در حال افزایش، بررسی عوامل پشتیبان. نشریه نامه علوم اجتماعی، 4(11)، 27- 54.
    51. مدیر، فاطمه.، و رحیمی، علی (1395). بررسی تأثیر اشتغال زنان برخانواده. نشریه زن در توسعه و سیاست، 20(55)، 153- 170.
    52. مرتضی الزبیدی، محمد (بی‌تا). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار‌مکتبه الحیاه.
    53. مشکینی، علی (1385). مصطلحات فقه. قم: انتشارات الهادی.
    54. مصباح یزدی، محمدتقی (1405هـ.ق). تعلیقه علی نهایه الحکمه. قم: در راه حق
    55. مصطفی، ابراهیم (بی‌تا). المعجم الوسیط. تهران: المکتبه العلمیه.
    56. معدنی، سعید.، و نژادفلاح، مریم (1393). بررسی تأثیر اشتغال زنان بر خانواده. نشریه علوم رفتاری، 20(6)، 153- 173.
    57. مکارم شیرازی، ناصر (1375). تفسیر نمونه. تهران: دار‌الکتب الاسلامیه.
    58. موسوی‌خمینی، روح‌الله (1379). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    59. نجفی، حسن (بی‌تا). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام. تصحیح: قوچانی، عباس. بیروت: دار‌احیاءالتراث العربی.
    60. ولایى، عیسى ‏(1387). فرهنگ تشریحى اصطلاحات اصول. تهران: نشر نی‏.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار