The Place of Household Economy in the Heritage of Philosophical Ethics with a Critical Approach

Document Type : Original Article

Author

Associate Professor, Department of Ethics, Islamic Maaref University, Qom, Iran

Abstract

The present research aimed to investigate the place of household economy in the heritage of philosophical ethics; thus, all related written sources were reviewed with a descriptive-documentary method. ‌‌The questions of how much attention was paid to the moral issues of family in the heritage of philosophical ethics influenced by the texts of Islamic philosophy, and of what shortcomings this field of philosophical ethics faces were answered. ‌‌Therefore, the nature, scope of subjects, and methods of implementation of the family ethics were analyzed, and a picture of that in a philosophical perspective was presented by following the historical trend of family ethics in ancient moral texts and the heritage of Islamic ethics until the contemporary period. ‌‌The results showed that the issue of family ethics has been expressed only under the issue of household economy, which has a philosophical nature, and some scholars of ethics, by adapting Aristotle's philosophical works and other related works, have mixed family views with philosophical ethics and have reflected them in some moral texts such as abstract chapters, refinement of ethics, and glorious ethics. ‌‌In addition, according to the results, there is not even such an adapted approach to the family in moral and philosophical texts, from the end of the tenth century AH until now, and the philosophical approach that has presented until the end of the tenth is not particularly innovative. ‌‌

Keywords

Main Subjects

Full Text

پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه تدبیر منزل در میراث اخلاق فلسفی انجام شد. بدین منظور کلیه آثار مکتوب در این موضوع مورد بررسی قرار گرفت و به شیوه توصیفی اسنادی این مسئله که در میراث اخلاق فلسفی متأثر از متون فلسفه اسلامی، مسائل اخلاقی حوزه خانواده چه‌میزان توجه شده و این حوزه اخلاق فلسفی با چه کاستی‌هایی مواجه است، مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور با پیگیری سیر تاریخی اخلاق خانواده در متون کهن اخلاقی و میراث اخلاق اسلامی تا دوره معاصر، به بررسی ماهیت، گستره موضوعات و روش‌های عملی‌سازی، تصویری از اخلاق خانواده در نگاه فلسفی ارائه شد. نتایج بررسی‌ها نشان داد به مسئله اخلاق خانواده ذیل بحث تدبیر منزل که ماهیت فلسفی دارد توجه شده است. برخی از عالمان اخلاقی با اقتباس از آثار فلسفی ارسطو و دیگر آثار همسو سعی کرده‌اند دیدگاه‌های اخلاقی در حوزه خانواده را به‌شکل ممزوج با مباحث اخلاق فلسفی در متون اخلاقی چون فصول منتزعه، تهذیب الاخلاق و اخلاق جلالی منعکس نمایند. مبتنی بر نتایج این پژوهش از اواخر سده دهم هجری تاکنون - به ویژه آثار نراقیین و فیض کاشانی - حتی چنین رویکرد اقتباسی نیز در منابع اخلاقی و فلسفی نسبت به حوزه خانواده صورت نگرفته است، ضمن اینکه رویکرد فلسفی مذکور که تا پایان سده ده ارائه شده است نوآوری ویژه‌ای ندارد.

References

  1. * قرآن‌کریم (1389). مترجم: الهی قمشه‌ای، مهدی. قم: نگارش.

    1. ابن‌سینا، ابوعلی (1379). رساله السیاسه. مترجم: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. مشاهده شده در https://www.sid.ir/fa/plan/ViewPaper.aspx?ID=91308
    2. ابن‌سینا، ابوعلی (1383). الهیات دانشنامه علایى. همدان: دانشگاه بوعلى سینا.
    3. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم‏ (1414هـ.ق‌‌). لسان العرب. بیروت: دارصادر.
    4. ارسطو (1343). علم الأخلاق الى نیقوماخوس‏. بیروت: دارصادر.
    5. ارسطو (1349). سیاست. مترجم: عنایت، حمید. تهران: شرکت سهامی کتاب‌‌های جیبی.
    6. اسلامی، محمدتقی.، احمدپور، مهدی.، علیزاده.، مهدی.، و عالم‌زاده‌نوری، محمد (1393). کتاب‌شناخت اخلاق اسلامی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    7. اسلامی، محمدتقی.، و علیزاده، مهدی.، و دبیری، احمد (1389). اخلاق کاربردی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    8. امینی، ابراهیم (1389). آیین همسرداری. تهران: انتشارات اسلامی‌.
    9. پورجوادی، رضا (1379). تحف العقول و داستان شیخ صنعان. نشریه معارف، 1(17). 3- 20.
    10. جوهرى، اسماعیل‌بن‌حماد (1376). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. تحقیق: عطار، احمد عبدالغفور. بیروت: دارالعلم للملایین.
    11. جهامی، جیرار (1998). موسوعه مصطلحات الفلسفه عندالعرب. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
    12. دارابى کشفى، جعفربن‌ابى اسحاق (1381). تحفه الملوک. قم: بوستان کتاب.
    13. دانشنامه جهان اسلام (1400هـ.ش). مشاهده شده در https://rch.ac.ir/ و https://lib.eshia.ir/23019/1/0
    14. دوانی، جلال‌الدین (1393). لوامع الاشراق. تصحیح: مسعودی‌آرانی، عبدالله.، و جلالی، اخلاق. تهران: اطلاعات.
    15. دهخدا، علی‌اکبر (1400هـ.ش). لغت‎نامه دهخدا. مشاهده شده در https://www.vajehyab.com/
    16. زین‌‌العابدین(ع)، علی‌بن‌حسین (1421هـ.ق‌‌). رساله حقوق. تهران: انتشارات بین‌‌المللی الهدی.
    17. شریف، محمدمهدی‌بن‌علی‌نقی (1387). زادالمسافرین. قم: جلال‌‌الدین.
    18. شمس‌الدین آملی، محمدبن‌محمود (١٣٨١). نفائس الفنون فی عرائس العیون. تحقیق: شعرانی، ابوالحسن. تهران: اسلامیه.
    19. شهرزوری، محمدبن‌محمود (١٣٨۵). رسایل الشجره الالهیه فی علوم الحقایق الربانیه. تحقیق: حبیبی، نجف‌‌قلی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
    20. طریحى، فخرالدین‌بن‌محمد (1375). مجمع‌‌البحرین. تحقیق: حسینی اشکوری، احمد. تهران: مرتضوی.
    21. طوسى، محمدبن محمد نصرالدین (1413). اخلاق ناصری. تهران: علمیه اسلامیه.
    22. ع‍ام‍ری‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ی‍وس‍ف ‌(1336). ال‍س‍ع‍اده‌ و الاس‍ع‍اد ف‍ی‌ ال‍س‍ی‍ره‌ الان‍س‍ان‍ی‍ه. تهران: دان‍ش‍گ‍اه‌ ت‍ه‍ران‌.
    23. عمید، حسن (۱۳۸۹). فرهنگ عمید. تهران: اشجع.
    24. غزالى، محمدبن‌محمد (بی‌تا). میزان العمل. قاهره: دارالمعارف.
    25. فارابى، محمدبن‌محمد (1364). فصول منتزعه. تهران: مکتبه الزهرا(س).
    26. فیض کاشانی، ملامحسن (1392). سلوک فیض (الحقایق). تهران: مستجار.
    27. گاردنر، ویلیام (1387). جنگ علیه خانواده. مترجم: محمدی، معصومه. تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
    28. محمدی ری‌شهری، محمد (1389). تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث. قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.
    29. مسکویه، احمدبن‌محمد (1281). الفوز الأصغر. بیروت: دارمکتبه الحیاه.
    30. مسکویه، احمدبن‌محمد (1426‌). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق. قم: طلیعه النور.
    31. مصباح یزدی، محمدتقی (1387). اخلاق و عرفان اسلامی. نشریه معرفت، 131(-)، 5- 12.
    32. مظاهری، حسین (1389). اخلاق در خانه. قم: اخلاق.
    33. مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۸۷). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب السلامیه.
    34. موسوی بجنوردی، کاظم (۱۳۸۵). دایره‌‌المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایره‌‌المعارف بزرگ اسلامی.
    35. نراقی، احمدبن‌مهدی (1378). معراج السعاده. قم: هجرت.
    36. نراقی، مهدی‌بن‌ابیذر (1382). جامع السعادات. ق‍م‫: مؤس‍س‍ه‌ اس‍م‍اع‍ی‍ل‍ی‍ان.‌

Files

Share

How to cite

Statistics