مسائل اجتماعی معاصر زن و خانواده مسلمان در اندیشه امام موسی صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استادیار گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف: این پژوهش باهدف بررسی دیدگاه امام موسی صدر در جایگاه یکی از عالمان مسلمان، در مواجهه با مسائل اجتماعی حوزه زنان و خانواده در دوران تجدد، و واکاوی راهکارهای پیشنهادی وی مبتنی بر رویکرد اسلامی انجام شد.
روش پژوهش: این مطالعه با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون و با بررسی نظام‌مند مجموعه آثار امام موسی صدر انجام شد.
یافته‌ها: تحلیل آثار امام موسی صدر سه مسئله اصلی را نمایان کرد که عبارتند از: «ازدواج خارج از چارچوب»، «چندهمسری» و «نابرابری جنسیتی و سلب جایگاه اجتماعی زنان». از نگاه وی، علل پیدایش ازدواج‌های خارج از چارچوب، تغییرات سریع زندگی مدرن، نگرش غیراجتماعی به ازدواج و جمود در فهم احکام دینی است. راهکار او بازگشت به نگرش آسان‌گیر و اجتماعی اسلام به ازدواج و استفاده از پویایی‌های فقهی است. وی چندهمسری را حکمی مطلق نمی‌داند، بلکه آن را مشروط به شرایط خاص اجتماعی می‌داند که باید بدان مقید شود. وی در مسئله نابرابری جنسیتی، استضعاف و بهره‌کشی از زنان را عامل سلب جایگاه حقیقی و تباهی عمر آنان و محرومیت جامعه از ظرفیت‌های آنان می‌شمارد.
نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان می‌دهد که امام موسی صدر با نگاهی اجتماعی و مقاصدی به متون دینی، راهکارهایی مبتنی بر اسلام برای مسائل زنان ارائه می‌دهد که بر فراهم‌آوردن شرایط برای حضور عزتمندانه و عفیفانه زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، با تأکید بر هویت‌بخشی و آزادی مثبت، تأکید دارد. پژوهش حاضر گواهی است بر تلاش متفکران مسلمان برای به‌کارگیری ظرفیت‌های دیدگاه اسلامی در پاسخ به چالش‌های نوظهور در حوزه زنان و خانواده.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Contemporary Social Issues of Muslim Women and Families from the Imam Musa Sadr's View

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sadegh Karbalaeizadeh Estabragh 1
  • Yahya Bouzarinejad 2
  • Mohsen Sabourian 3
1 Ph.D. Student in Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Objective: This research aimed to investigate the perspective of Imam Musa Sadr as a Muslim scholar in dealing with social issues in the field of women and family in the modern era, and to analyze his proposed solutions based on an Islamic approach.
Method: This study was conducted using the thematic analysis method and a systematic review of the works of Imam Musa Sadr.
Results: The analysis of Imam Musa Sadr's works revealed three main issues, which are as follows: "marriage outside the framework", "polygamy", and "gender inequality and the denial of women's social status". From his point of view, the causes of the emergence of marriages outside the framework are the rapid changes in modern life, an anti-social attitude towards marriage, and stagnation in understanding religious rulings. His solution is to return to the easy-going and social approach of Islam to marriage and to use jurisprudential dynamics. He does not consider polygamy to be an absolute ruling, but rather considers it conditional on specific social conditions to which it must be subject. In the issue of gender inequality, he considers the oppression and exploitation of women as the cause of their real status being taken away, their lives being ruined, and society being deprived of their capacities.
Conclusions: This research shows that Imam Musa Sadr, with a social perspective and purposes in religious texts, offers Islamic-based solutions for women's issues that emphasize providing conditions for the dignified and chaste presence of women in various social arenas, with an emphasis on positive identity and freedom. The present research is a testament to the efforts of Muslim thinkers to utilize the capacities of the Islamic perspective in response to emerging challenges in the field of women and the family.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social issues of women and family
  • marriage outside the framework
  • polygamy
  • gender inequality
  • the Imam Musa Sadr's view

مراجع

احمدپور، علی.، و فتحی، امین (1403). جایگاه انسان‌شناختی واقع‌گرایانه زن در اسلام و تمدن غرب از دیدگاه امام موسی صدر. نشریه اسلام و مطالعات اجتماعی، 12(44), 66- 96.
اکبرزاده، فاطمه.، و هاشمیان‌فر، سیدعلی (1398). از اخلاق متعارف تا اخلاق فراعرفی؛ گونه‌شناسی تجربه تعهد در ازدواج سفید. نشریه جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 6(14)، 177- 206.
آقاجانی، نصراله (1388). چالش فمینیسم با عدالت جنسیتی. نشریه مطالعات راهبردی زنان، 12(46)، 7-48.
پارسانیا، حمید (1392). نظریه و فرهنگ: روش‌شناسی بنیادین تکوین نظریه‌های علمی. نشریه راهبرد فرهنگ، 6(23)، 7- 28.
توحیدی، احمدرضا.، و محمدی، زهرا (1400). نقد و بررسی پدیده چندهمسری از نگاه محمد شحرور باتکیه بر تاریخ‌مندی آیات. نشریه مطالعات اندیشه معاصر مسلمین، 7(13)، 327- 354.
جاوید، محمدجواد (1389). از فرهنگ چندهمسری تا حقوق چندهمسری. نشریه زن در فرهنگ و هنر، 2(1)، 55- 75.
حسنی، سیده معصومه (1383). تفاوت جنسیتی از دیدگاه اسلام و فمینیسم. نشریه مطالعات راهبردی زنان، 6(23)، 189- 219.
رابینگتن‌، ارل.، و واینبرگ‌، مارتین (1382). رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی‌. مترجم: صدیق سروستانی، رحمت‌اله. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رفیعی، محمدتقی (1386). بررسی جامعه‌شناختی- حقوقی تک‌همسری در ایران. نشریه مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، 5(3)، 7- 37.
زائری، قاسم (1391). بررسی مقایسه‌ای- تاریخی جایگاه خانواده در فکر فمینیستی و دیدگاه اسلام با تأکید بر مسئله قواعد. نشریه زن در توسعه و سیاست، 10(4)، 5- 36.
شریعتی، الهام.، و کلانتر معتمدی، هاجرسادات (1396). جایگاه زن در اندیشه امام خمینی (ره) و آثار اجتماعی آن. نشریه نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 7(2)، 131- 153.
شکوری‌راد، صدیقه (1397). اندیشه شریعتی درباره زن و حقوق او در اسلام. نشریه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 14(51)،  75- 100.
شیخ‌زاده، محمد.، و بنی‌اسد، رضا (1399). تحلیل مضمون، مفاهیم، رویکردها و کاربردها. تهران: نشر لوگوس.
ضاهر، یعقوب (1396). گام‌به‌گام با امام. مترجم: گروه مترجمان مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر. تهران: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
عبدسرمدی، نرگس (1398). دلالت‌های رسانه‌ای اندیشه مقام معظم رهبری در حوزه تحکیم خانواده. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده فرهنگ، علوم اجتماعی و رفتاری. دانشگاه باقرالعلوم (ع).
فرهمند، مریم (1386). فمینیسم و خانواده. تهران: شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده.
فقیهی مقدس، نفیسه.، و مؤمنی‌راد، فهیمه (1397). تحلیل کیفی مبانی تحکیم خانواده از دیدگاه مفسره شیعی؛ بانو امین. نشریه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، 5(9)، 54- 71.
مشونیس، جان (1395). مسائل اجتماعی. مترجم: نایبی، هوشنگ. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
مطهری، مرتضی (1389). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: صدرا.
معینی‌فر، محدثه.، و معینی‌فر، مریم (1399). عوامل تضعیف‌کننده خانواده از دیدگاه مقام معظم رهبری. نشریه پژوهشنامه اسلامی زنان‌ و‌ خانواده، 8(4)، 9- 37.
هیئت‌رئیسه جنبش أمل (1393). سیره و سرگذشت امام موسی صدر. مترجم: سرحدی، مهدی. تهران: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
 
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77- 101.
Gharbieh, H. M. (1996). Political awareness of the Shi'ites in Lebanon، the role of Sayyid Abd al- Husain Sharaf al- Din and Sayyid Musa al- Sadr, Doctoral dissertation. Centre for Middle Eastern and Islamic Studies. Durham University.‏
Giddens, A. (2004). Sociology. Cambridge: Polity Press
Naim, I. A. (1998). Imam Musa al- Sadr، An analysis of his life, accomplishments and literary output. Doctoral dissertation. Department of Near Eastern Studies. University of Arizona

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار