‌‌بازخوانی حقوق جنسی زوجه از منظر اصول کلان اخلاقی و حقوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری مطالعات زنان (گرایش حقوق زن در اسلام)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. ( نویسنده مسئول)

چکیده

حقوق خانواده منبعث از ارزش‌های اخلاقی است و ارتباط عمیق قواعد حقوقی و موازین اخلاقی از اصول بنیادین نظام حقوقی اسلام است. ازاین‌رو، توجه به گزاره‌‌های اخلاقی مورد نظر شارع در ساحت خانواده در تدوین احکام، قوانین و قواعد حقوقی ضرورت دارد. پژوهش حاضر باهدف بررسی چگونگی تأثیر اصول کلان اخلاقی و حقوقی در ساحت روابط جنسی زوجین به‌روش توصیفی- اسنادی و با بهره‌گیری از منابع معتبر فقهی و قانونی متقدم و متأخر انجام شد. این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش است که اصول کلان اخلاقی و حقوقی در حیطه روابط جنسی زناشویی و دست‌‌یابی زنان بر حقوق جنسی خود چه کاربردی دارد و آیا این اصول می‌‌تواند در بازتعریف حقوق جنسی زوجه مؤثر ‌‌باشد؟ اطلاعات بررسی شده بر این نکته دلالت دارد که امر جنسی در اسلام، نظام‌‌مند بوده و به‌صورت جامع توجه و بررسی شده است که در پرتو نحوه تعامل اخلاق‌‌ و حقوق، اصول کلان مشترک به‌عنوان اصول بنیادین و پیشاتشریعی در دست‌‌یابی به حقوق جنسی مؤثر است. نتایج نشان می‌‌دهد که اصول کلانی همچون عدالت، کرامت، حریم خصوصی و اصل آزادی، گزاره‌‌های مهم مشترکی هستند که می‌تواند روابط جنسی زوجین را از منظر اخلاق مورد بازخوانی قرار داده و حقوق جنسی زوجه را تبیین نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Rereading Wife's Sexual Rights from the Viewpoint of General Moral-Legal Principles

نویسندگان [English]

  • Touba Shakeri Golpayegani 1
  • Leila Bahrami 2
1 Assistant Professor, Department of Women's Studies, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Student in Women's Studies in the Field of Women's Right in Islam, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

The family's rights is rooted in moral values and the deep relationship between legal rules and moral standards is among the basic principles of Islamic legal system; thus, paying attention to jurists' moral statements in legislating in the matter of the family is necessary. The present study aimed to investigate how the general moral-legal principles have an effect on couples' sexual relations with a descriptive-documentary method using earlier and later valid jurisprudential-legal sources. The main question is as follows: what is the use of the general moral-legal principles in marital sexual relations and women's achievement in their sexual rights, and can these principles have an effect on the redefinition of wife's sexual rights? According to the reviewed information, in Islam, a sexual issue is systematic, and it is totally confirmed that, in the light of the interaction between ethics and law, the general shared principles, as basic and pre-legislative ones, have effect on achieving the sexual rights. The results showed that the general principles such as justice, dignity, privacy, and freedom, are the important shared statements that can reread couples' sexual relations from the view of ethics and explain wife's sexual rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sexual ethics
  • marital relations
  • sexual rights
  • moral principles
  • bioethics

مراجع

  1. قرآن کریم (1385). مترجم: الهی قمشه‌ای، مهدی. قم: الهادی. تهران: پیام حق.

    1. ابن ادریس حلی، محمدبن منصور بن احمد (1410هـ.ق). السرائر. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    2. ابن بابویه القمی (شیخ صدوق)، علی بن حسین (1413هـ.ق). من لایحضره الفقیه. قم: مؤسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    3. ابن منظور الافریقی، محمدبن مکرم (1414هـ.ق). لسان العرب. بیروت: دارالحیاء التراث العربی.
    4. احمدیه، مریم (1397). الزام زوج به رعایت حق جنسی زوجه. نشریه مطالعات راهبردی زنان، 80، 33- 50.
    5. ارسطو (1398). اخلاق نیکوماخوس. مترجم: لطفی، محمد حسن. تهران: طرح نو.
    6. اسدی، لیلا.، و ذبیحی، عاطفه (1394). جایگاه و ضرورت اخلاق‌‌محوری در تقنین قوانین و مقررات مربوط به خانواده. نشریه پژوهش‌‌نامه اخلاق، 27، 141-159.
    7. انصاری، باقر (1386). حقوق حریم خصوصی. تهران: سمت.
    8. بهرامی، لیلا.، و توسلی، افسانه (1399). مطالعه کیفی تابوها در نارضایتی جنسی زنان متقاضی طلاق. نشریه پژوهش‌‌نامه زنان، 3(11)، 69- 90.
    9. بهشتی، سعید (1389). تأملات فلسفی در تعلیم و تربیت. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌‌الملل.
    10. بیلر، سوسن.، جهان‌بخشی، زهرا.، جهاگیر، امیرحسین (1395). بررسی بدعملکردی جنسی و سلامت روان افسردگی، اضطراب و استرس در زنان یایسه. نشریه پژوهش‌‌نامه زنان، (7)17، 1-15.
    11. پورعبدالله، کبری (1393). حل تزاحم حقوق خصوصی زوجین با حقوق زوجیت بر اساس مصلحت تحکیم خانواده. نشریه مطالعات راهبردی، 66، 8-37.
    12. ثمنی، لیلا.، و بهرامی، لیلا (1398). نظام حاکم بر بضع و منافع جنسی زنان در فقه امامیه. نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی، 1، 7-27.
    13. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی بن احمد (1425هـ.ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. قم: مؤسسه معارف الاسلامیه.
    14. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1382). ترمینولوژی. تهران: گنج.
    15. جوادی آملی، عبدالله (1374). تفسیر موضوعی قرآن کریم. قم: اسراء.
    16. جوهری، ابونصر (1407هـ.ق). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دارالعلم للملایین.
    17. الحر عاملی، محمدبن حسن (1409هـ.ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    18. حکمت‌‌نیا، محمود (1396). فلسفه نظام حقوق زن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    19. حلی، حسن‌بن یوسف (1411هـ.ق). تبصره المتعلمین فی احکام الدین. تهران: مؤسسه چاپ و نشر.
    20. حلی، حسن‌بن یوسف (1413هـ.ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    21. خویی، سید ابوالقاسم موسوی (1418هـ.ق). موسوعه الامام الخویی. قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی.
    22. دیرباز، عسگر.، و اصلانی، محمد (1395). تحقیق انتقادی تعریف اخلاق از دیدگاه فلاسفه غربی معاصر. نشریه پژوهش‌‌های اخلاقی، 3، 83-104.
    23. راسخ، محمد (1398). حق و مصلحت. تهران: نشر نی.
    24. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین‌بن محمد (1412هـ.ق). المفردات فی غریب القرآن. مصر: مکتبه و مطبعه مصطفی البالی الحلبی.
    25. رحیمی، شهربانو (1391). بررسی تأثیر نارضایتی جنسی بر اختلافات زناشویی در مقایسه با سایر عوامل. پایان‌‌نامه ارشد علوم اجتماعی. دانشگاه علامه طباطبایی.
    26. زمخشری، جارالله (1417هـ.ق). الفائق فی غریب الحدیث. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    27. زهروی، رضا.، و علیزاده، مهسا (1399). ظرفیت گسترده حقوق بشر امامیه برای حمایت از حقوق جنسی زوجه. نشریه بین‌‌المللی حقوق بشر، 1، 91-118.
    28. شبیری زنجانی، سید موسی (1419هـ.ق). کتاب نکاح. قم: مؤسسه پژوهشی رأی‌‌پرداز.
    29. شریعتی، الهام.، و ولی‌‌حصاری، مرضیه (1396). حقوق جنسی زوجین در فقه و حقوق موضوعه. تهران: خرسندی.
    30. شریف، مرتضی (بی‌‌تا). رسائل الشریف المرتضی. قم: دارالقرآن الکریم.
    31. شعربافچی‌‌زاده، مرضیه.، صادقی فسایی، سهیلا.، آذری، هاجر.، و میرخانی، عزت‌السادات (1399). تبیین حق جنسی زوجین در بستر متون فقهی و حقوقی. نشریه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 50، 67-92.
    32. صفایی، سیدحسین.، و امامی، اسدالله (1392). مختصر حقوق خانواده. تهران: میزان.
    33. طباطبایی یزدی، علی (1418هـ.ق). العروه الوثقی. قم: حکیم الداوری.
    34. طباطبایی، محمدحسین (1376). المیزان. مترجم: موسوی همدانی، محمدباقر. تهران: بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی.
    35. طباطبایی، محمدحسین (1376). تفسیر المیزان. تهران: امیرکبیر.
    36. طریحی، فخرالدین‌بن محمد (1416هـ.ق). مجمع البحرین و مطلع النیرین. محقق: حسینی، احمد. تهران: مرتضوی.
    37. طلایی‌‌زاده، فخری.، و بختیارپور، سعید (1395). رابطه رضایت زناشویی و رضایت جنسی با سلامت روان زوجین. نشریه اندیشه و رفتار در روان‌‌شناسی بالینی، 40، 37 -46.
    38. الطوسی، ابوجعفر محمدبن الحسن‌بن علی (1387). مبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الاثار الجعفریه.
    39. الطوسی، ابوجعفر محمدبن الحسن‌بن علی (1417هـ.ق). الخلاف فی الفقه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    40. عطایی اصفهانی، م ع (1378). آزادی از دیدگاه اسلام. قم: عصر ظهور.
    41. غلامی، علی (1393). اطلاق یا تقیید حریم خصوصی و الزامات تحدید یا نقض آن. نشریه دانش انتظامی، 1 (16)، 83- 104.
    42. فاضل لنگرانی، محمد (1421هـ.ق). النکاح (تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله). قم: مرکز فقهی ائمه الطهار.
    43. الفراهیدی، الخلیل بن احمد (1408هـ.ق). کتاب العین. بیروت: مؤسسه الاعلمی المطبوعات.
    44. فرجی‌‌ها، محمد.، نوبهار، رحیم، شاه‌بیگی، ایمان (1398). از تحریم تا تجریم جنسی در روابط میان زوجین در پرتو نظریه تنظیم‌‌گری پاسخ‌‌گو. نشریه پژوهش‌‌نامه زنان، 29(10)، 47-71.
    45. فقیهی، علی‌‌نقی (1387). تربیت جنسی (مبانی، اصول و روش‌‌ها از منظر قرآن و حدیث). قم: دارالحدیث.
    46. الفیومی، احمدبن محمد (1418هـ.ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. مصر: منشورات دار الرضی.
    47. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران. مشاهده شده در https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937
    48. قریشی، علی اکبر (1386). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    49. قنبرپور، بهنام (1398). بررسی گزاره‌‌های فقهی حقوقی متأثر از اخلاق در باب نکاح و طلاق. نشریه پژوهش‌‌های فقه و حقوق اسلامی، 56(15)، 149-164.
    50. کاتوزیان، ناصر (1382). دوره مقدماتی حقوق مدنی (خانواده). تهران: میزان.
    51. کاظمی، زهرا.، و قاسمی، قاسم (1399). تجاوز جنسی در روابط زناشویی از منظر حقوق و اجتماع در ایران و انگلستان. نشریه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، 43(16)، 53- 87.
    52. کبیری، جعفر (1395). مفهوم حق، دو پارادایم فقه مدنی و دموکراسی غربی. نشریه آموزه‌‌های فقه مدنی، 14(8)، 145- 166.
    53. محقق حلی، نجم‌‌الدین جعفربن الحسن (1408هـ.ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    54. محقق داماد، مصطفی (1397). مکتب اجتهادی آخوند خراسانی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    55. مرعشی نجفی، سید شهاب‌‌الدین (1406هـ.ق). منهاج‌‌المؤمنین. قم: کتابخانه آیت‌‌الله مرعشی نجفی.
    56. مستشاری، علیرضا (1393). تفسیر آیات برگزیده: پرسش‌‌ها و پاسخ‌‌های قرآنی. تهران: دفتر نشر معارف.
    57. مطهری، مرتضی (1389). عدل الهی. تهران: انتشارات صدرا.
    58. مظاهری، حسین (1391). تقریرات دروس خارج فقه، کتاب النکاح به نقل از سایت مدرسه فقاهت. بی‌جا: بی‌نا.
    59. معصومی، سمیرا.، رضائیان، حمید.، و حسینیان، سیمین(1396). پیش‌‌بینی رضایت جنسی براساس الگوهای ارتباطی زوجین. نشریه مطالعات زن و خانواده، (5)1، 97-101.
    60. معلوف، لویس (1373). المنجد الابجدی. مترجم: بوستانی، قاسم. تهران: فقیه.
    61. معلی، مهدی.، و محمدحسینی، سید عباس (1395). درآمدی بر تعامل قواعد اخلاقی و حقوقی. نشریه دین و قانون، 4(14)، 193- 229.
    62. مکارم شیرازی، ناصر (1424هـ.ق). کتاب النکاح. قم: مدرسه امام علی‌بن ابی‌‌طالب (ع).
    63. موسوی خمینی، روح‌‌الله (1384). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
    64. مهدوی کنی، صدیقه (1392). اصول حاکم بر روابط اعضای خانواده در نظام معرفتی اسلام. نشریه فقه و حقوق خانواده، 58(18)، 1-28.
    65. مؤمن، رقیه سادات (1392). جایگاه و محدوده حق جنسی زوجین. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
    66. میرشمشیری، مرجان.، صالحی، مهرداد.، مدحی، فاطمه.، و کیان‌مهر، محمدرضا (1394). بررسی رابطه بین احقاق جنسی و تعارضات زناشویی در زنان. نشریه تحقیقات علوم رفتاری، 2(13)، 243-352.
    67. میرکمالی، علیرضا.، و حسنی، محمد مهدی.، دلپسند، کوروش.، و رجبی‌فرد، سحر (1396). رابطه جنسی نامتعارف شوهر با زوجه از منظر فقه. نشریه حقوق و رویه قضایی، فقه پزشکی، (9)32، 87-101.
    68. نجفی، محمدحسن (1420هـ.ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دارالاحیا التراث العربی.
    69. نظری توکلی، سعید.، و کراچیان ثانی، فاطمه (1397). قلمروی حقوق همسر در روابط زناشویی از منظر فقه و حقوق. نشریه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 19(10)، 359- 378.
    70. نقیبی، ابوالقاسم (1389). حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده. نشریه فقه و حقوق خانواده، 5(15) 5- 29.
    71. نوبهار، رحیم.، و حسینی، ام‌‌البنین (1397). حدود روابط جنسی زن و شوهر در چارچوب قاعده معاشرت به معروف، نشریه خانواده‌‌پژوهی، 53(14)، 75-94.
    72. نوری طبرسی، میرزاحسین (1408هـ.ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسه آل البیت.
    73. ویل دورانت، جیمز (1382).‌‌ زن، مرد و اخلاق جنسی در گهواره‌‌های تمدن. مترجم: فتحی لقمان، علی. تهران: آوند اندیشه.
    74. هدایت‌‌نیا، فرج‌‌الله (1397). چالش‌‌های خانواده‌‌محوری در فقه و نظام قانون‌‌گذاری ایران. نشریه دین و قانون، 20(6)، 66- 84.
    • . Frederick, M. B. (1971). The practical philosophy of Christian thomasius, Journal of the History of ideas, 32, 221-246.
    • . Kant, I. (2013). Moral Law: Groundwork of the metaphisics of morals. Routledge. ISBN 9780203981948
    • . Ripper, G. (1958).droit civil francais.Paris: N 688.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار